حضرت علی (ع) ، امام اول شیعیان، به عنوان یکی از پهلوانان شکست ناپذیر تاریخ صدر اسلام، همواره مورد توجه قصه سرایان و داستان پردازان دینی بوده و روایت های داستانی بسیاری بر محور پهلوانی های ایشان ساخته و پرداخته شده است. برخی از این داستان ها جدا از پردازش داستانی و غیرتاریخی خود، در واقعیت های تاریخی ریشه دارند (فتح خیبر، غزوه خندق و... )؛ اما شماری از آن ها نیز بیشتر ساخته ذهن قصه گویان اند. هرچند می توان زمینه ای دور و کم رنگ از تاریخ برای آن ها یافت. در این جستار به بررسی روایت ها و شواهد و زمینه تاریخی یکی از این داستان ها به نام داستان «بئر ذات العَلَم » – از سده دوم تا سیزدهم هجری - خواهیم پرداخت. در بخش نخست، شواهد و روایت های این داستان را به ترتیب تاریخی به دست می دهیم و سپس با مقایسه عناصر داستان با متون تاریخی، به هسته تاریخی آن خواهیم رسید و در پایان، سیر تاریخی «بئر ذات العَلَم» را به عنوان یک نام جغرافیایی بررسی خواهیم کرد.
