نظریه جانسون و انقلاب مشروطه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بی شک انقلاب مشروطه یکی از تأثیرگذارترین و پیچیده ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است. صرف نظر از این تأثیرات، همواره پرسش های فراوانی پیرامون زمینه های پیدایش و موفقیت آن (دست کم در پیروزی انقلاب) مطرح بوده است. این پژوهش بر آن است تا از زاویه ای جدید به انقلاب مشروطه نگریسته، به بررسی مدل جانسون و میزان انطباق آن بر این انقلاب بپردازد. بر اساس این مدل، نخست منابع ایجاد تغییر در دو بعد ارزشی و محیطی در جامعه قاجار و نقش آن ها در ایجاد نظام نامتعادل اجتماعی بررسی می گردد و سپس به عملکرد نخبگان و نقش عوامل شتاب زا در روند این انقلاب پرداخته می شود. همچنین، تلاش خواهد شد جنبه های مثبت و منفی این انطباق در نظر گرفته شود و در کنار استفاده از مدل یادشده در بررسی انقلاب مشروطه، به کاستی ها و محدودیت های این کار نیز اشاره گردد. به نظر می رسد که این مدل بر روی انقلاب مشروطه به طور کامل قابلیت پیاده سازی ندارد و دارای کاستی هایی است؛ در نتیجه، در بخش هایی از آن نیاز به جرح و تعدیل احساس می شود تا بتواند از تعمیم پذیری مناسبی برای تبیین این پدیده تاریخی برخوردار گردد.