بی گمان آنتونی دی اسمیت که برجسته ترین نظریه پرداز مسائل ملیت، قومیت و ملیت گرایی معاصر به شمار می رود، از پرکارترین پژوهشگران این عرصه نیز هست. گرچه در سال های دهه 1980م. نظریه پردازانی همچون ارنست گلنر، اریک هابسباوم و بندیکت اَندرسون با انتشار آثار خود به مهم ترین نظریه پردازان بحث های ملیت و ملیت گرایی تبدیل شدند و مکتب مشهور به نوگرایی را (که برخی از آن به عنوان ساختارگرایی و ابزارگرایی) نیز نام می برند، پایه گذاری کردند؛ اما با انتشار تدریجی مقالات و سپس کتاب های آنتونی دی اسمیت (که خود دانشجوی ارنست گلنر بود، اما بعدها به نقد اندیشه های استاد خود دست زد)، او به یکی از عمده ترین صاحب نظران آن عرصه تبدیل شد. کتاب مهم او یعنی نظریه های ناسیونالیسم که در سال های دهه 1970م. منتشر شد هنوز هم برجسته ترین اثر در این رابطه به شمار می رود. اهمیت دی اسمیت تنها به این دلیل نیست که برخلاف سایر نظریه پردازان حوزه ناسیونالیسم و قوم گرایی به یک اثر بسنده نکرده و هم چنان به انتشار آثار مهم در این رابطه مشغول است (و در واقع با به راه انداختن نشریه «ملت ها و ناسیونالیسم»، یکی از تخصصی ترین نشریات علمی پژوهشی را در این عرصه مدیریت می کند)، بلکه به این جهت است که پایه گذار مکتبی شد که نقاط قوت و ضعف سایر کلیت های عرصه مطالعات ملی را به بحث گذاشت و دیدگاه سومی را ارائه داد که بیش از سایر مکتب های معروف به کهن گرایی و نوگرایی، به تبیین پدیده پیچیده ملیت و ملیت گرایی و زیرشاخه پژوهشی آن، یعنی قومیت و قوم گرایی نزدیک است. این مکتب بر آن بود که نه دیدگاه کهن گرایان و ازلی گرایان را که می گویند ملیت و ملیت گرایی و یا اصولاً ملت پدیده ای ازلی و بسیار کهن است (همانند وان دن برگه و پیروان او) نمی توان به طور دربست پذیرفت و نه دیدگاه نوگرایانی چون اَندرسون، گلنر و هابسباوم و پیروان آنها که برآنند اصولاً پدیده های ملت و ملیت گرایی پدیده های کاملاً نوین و پیامد تحولات مدرن چون دولت های ملی و ایدئولوژی ملیت گرایی و یا مهم تر از آن نظام اقتصاد سرمایه داری می باشند. به نظر دی اسمیت نگاه دقیق جامعه شناسی تاریخی و داده های موجود مربوط به تاریخ و تمدن بشری هم دیدگاه های کهن گرایان و هم نوگرایان را به طور نسبی مورد تأیید قرار می دهد.
