عدالت و دموکراسی در عصر جهانی شدن

کیهان، ش 18103، 3/9/83
نویسنده، با هدف بررسی جایگاه عدالت و دموکراسی در عصر جهانی‏شدن ابتدا به نقل برخی از دیدگاه‏های متناقض درباره جهانی‏شدن می‏پردازد و سپس بحث درباره عدالت را پی می‏گیرد. و این پرسش را مطرح می‏کند که «آیا جهانی‏شدن نیرویی برای عدالت اجتماعی است یا برای استثمار؟» به نقل نویسنده، بیشتر پاسخ‏ها در این زمینه منفی است و به نظر آنها در روزگار جهانی‏شدن، ثروتمندان ثروتمندتر می‏شوند، دولت رفاه کیفری، ضعیف می‏شود، بحران‏های مالی و اقتصادی در کشورهای فقیر به وجود می‏آید، مشکلات زیست محیطی افزایش می‏یابد و جهان‏خواری فرهنگی از طریق ارتباطات جهانی گسترده‏تر می‏شود. بی‏عدالتی جنسی نیز از مواردی است که با ذکر علل و عوامل آن مورد تأکید ایشان قرار می‏گیرد، چنان که افزایش بی‏عدالتی علیه رنگین پوستان را نیز از قلم نمی‏اندازد. بی‏عدالتی در حق روستائیان آخرین موردی است که مورد اشاره وی قرار می‏گیرد و سپس در مقاله به نقل نظریات هواداران جهانی‏شدن در زمینه عدالت می‏پردازد، که با اشاره به شیلی، چین، مجارستان، کویت و اوگاندا، عدالت را در دوران جهانی‏شدن همه‏گیرتر می‏بینند. و با تکیه بر اشتغال بیشتر زنان در صنایع جهانی استدلال می‏کنند که زنان فرصت‏های بیشتری می‏یابند به علاوه که مؤسسات جهانی نیز در زمینه حقوق زنان و همچنین حقوق کودکان و معلولان و توسعه روستایی کمک‏های فراوانی می‏کنند.
بخش بعدی این نوشتار به بحث دموکراسی اختصاص یافته است و با ذکر تعریفی اجمالی از دموکراسی و طرح پرسش‏هایی در باب نسبت آن با جهانی‏شدن به نقل نظریاتی می‏پردازد که غالبا دیدگاهی مثبت نسبت به بهبود دموکراسی در زمانه جهانی‏شدن دارند. و به گسترش دموکراسی لیبرالی، برچیده شدن حکومت‏های نظامی در برخی کشورها، از بین رفتن تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی، فروریختن دیوار برلین و برخی دیگر از حوادث سال‏های اخیر استشهاد می‏کنند. و در این میان، نقش اطلاعات و فنّاوری ارتباطات را برجسته‏تر می‏دانند؛ چرا که ارتباط بین مردم و دولت و نیز بین فعالان جهانی را تسهیل کرده است. با این حال نویسنده، نظریات منفی در این زمینه را نیز از دست نمی‏دهد که معتقدند جهانی‏شدن باعث تنگ‏تر شدن فضای دموکراسی می‏شود و کنترل آن‏را در دست نخبگان اقلیت قرار می‏دهد و دموکراسی را بسیار سطحی می‏کند. که در این نوع دموکراسی صندوق رأی سرپوشی است بر بی‏عدالتی ساختاری. یکی دیگر از انتقادهایی که ایشان نقل می‏کند: کاهش قدرت دولت‏ها در برابر سازمان‏های جهانی است.
پس از نقل انتقادات فراوان در این زمینه، نویسنده دوباره به ذکر دیدگاه‏های مثبت مشغول می‏شود، که با تکیه بر ساختن ساز و کارها و ظهور شیوه‏های جدید شهروندی معتقدند که دموکراسی گسترش خواهد یافت؛ زیرا تصمیم‏گیری فردی و انتقال قدرت سهل‏تر صورت می‏گیرد. برخی نیز از جامعه مدنی که در پی رفاه عمومی است حمایت کرده‏اند. خلاصه نظر ایشان آن است که جهانی‏شدن با تغییر دادن اوضاع حکوت، مستلزم دگرگونی دموکراسی امروزه خواهد شد؛ چرا که دموکراسی امری است وابسته به تاریخ.