فرهاد پروانه

فرهاد پروانه

مدرک تحصیلی: دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه لرستان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۹ مورد.
۱.

طبقات اجتماعی ایران باستان (با تکیه بر عصر ساسانی)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳

کلید واژه ها: طبقات دودمان ساسانیان هند و ایرانی اوستا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۲۴
شناخت طبقات اجتماعی و بررسی عملکرد گروه ها و افراد در سلسله مراتب اجتماعی، ازجمله مباحث مهم در مطالعات تاریخی است. آگاهی از روند پیدایش نظام اجتماعی، باعث درک عمیق و همه جانبه ای از اوضاع اجتماعی و تحولات تاریخی می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی در پیِ پاسخ به سؤالات ذیل است: خاستگاه طبقات اجتماعی در نزد اقوام هند و ایرانی چگونه بوده و سبب چه تغییراتی در نظام طبقاتی شده است؟ چه عللی در شکل گیری طبقات اجتماعیِ ایران باستان نقش داشته و اثرات آن بر جامعه عصر ساسانی چه بوده است؟ نتایج به دست آمده، بیانگر این است که عواملی چون: سنّت خویشکاری، اصالت خون و نژاد و نیز تأثیر جغرافیا بر مناسبات اجتماعی تأثیر پایداری داشته است. در دوران ساسانی به دلیل افزایش اصناف شهری، آمیختگی دین و سیاست و تأکید مبلغان بر سنت های دینی، شکاف طبقاتی موجود میان مردم و دستگاه حاکمه، امری طبیعی تلقی شد؛ و چون جنبه دینی و وظیفه آسمانی به خود گرفت، نظام استبدادی را استمرار بخشید.
۲.

تحلیل محتوای کتاب های درسی تاریخ مقطع متوسطه(رشته های علوم پایه) از منظر ترسیم هویّت دینی از سال 58تا 92 ه.ش.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های برنامه درسی دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلید واژه ها: تحلیل محتوا علوم پایه کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه هویت دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱۶ تعداد دانلود : ۹۴۱
پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه علوم پایه برای تعیین جایگاه مؤلفه های هویت دینی، مذهبی و انقلابی در محتوای این کتاب ها انجام شده است. مسأله ی اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال بوده است: آیا کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه رشته های علوم پایه از سال 58 تا 92 ه. ش در شکل دهی هویّت دینی، مذهبی و انقلابی در دانش آموزان موفق بوده اند؟ روش پژوهش، اسنادی و مبتنی بر تحلیل محتواست. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه رشته علوم پایه ازسال 1358 تا 1392.ه.ش، تألیف دفتر برنامه ریزی و کتب درسی وزارت آموزش و پرورش است. و از میان آن ها تعداد 9 عنوان کتاب درسی تاریخ که به لحاظ محتوائی تکراری نبودند، به عنوان حجم نمونه انتخاب و مورد مطالعه و تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. برای گردآوری اطلاعات از فهرست وارسی (چک لیست) سنجش مؤلفه های هویت دینی، مذهبی و انقلابی استفاده شده است. یافته های این پژوهش حاکی از این است که: کتاب های درسی تاریخ متوسطه بعد از انقلاب اسلامی در شکل دهی و انتقال مفاهیم هویّت دینی، مذهبی و انقلابی سهم زیادی داشته اند. و توانسته اند وی ژگی ها، بایدها و نبایدهای دینی، عقاید و هویّت اسلامی- انقلابی را در لابه لای مطالب خویش، به دانش آموزان انتقال دهند و در جهت درونی سازی آن ها مؤثر عمل کنند.
۳.

هویّت دینی و نقش تاریخ در شکل گیری هویّت (با نگاهی بر سیر تاریخی هویّت دینی و بحران هویّتی در تاریخ ایران)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱۸

کلید واژه ها: هویت تاریخ بحران هویت هویت دینی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۵۰۰ تعداد دانلود : ۱۲۰۶
با وجود افزایش و شدت یافتن فرآیندهای توسعه و نو سازی، دین همچنان در تمام ابعاد خود به عنوان منبع مهمّی برای هویّت و معنابخشی در جهان متجدّد و آشفته به شمار می رود. برخورداری از دین و تعالیم مذهبی مشترک، پای بندی و وفاداری به آن و اعتقاد و تمایل به مناسک و آیین های مذهبی فراگیر در فرآیند شکل دهی به هویّت ملّی و دینی بسیار مؤثّر است. مسئلة اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: تاریخ چه نقشی در شکل گیری هویّت دینی با تکیه بر سیر تاریخی آن در طول بحران های هویّتی در تاریخ ایران داشته است؟ مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، به سیر تاریخی هویّت دینی و بحران هویّتی در تاریخ ایران و نقش تاریخ در شکل گیری هویّت پرداخته است. نتایج این مقاله حاکی از آن است که، هرچند بحران های هویّتی مختلفی در طول تاریخ بر ما ایرانیان وارد شده است ولی همیشه با قدرت، و با کمک تاریخ غنی سرزمین خود، فرهنگ مهاجم را جذب و سپس بدون اینکه اصالت خویش را از دست بدهیم، هضم نموده ایم و هویّت ملی و دینی خود را شکل داده ایم.
۴.

نگاهی به تاریخچه سیاسی جدایی بحرین از ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۹) 80-87
تعداد بازدید : ۸۵۱ تعداد دانلود : ۳۰۹
تا 45 سال پیش مجمع ا لجزایر بحرین در خلیج فارس به ایران تعلق داشت. این مجمع الجزایر نه با توسل به شورش و اعتصاب، جنگ، قرارداد و معاهده بلکه با توطئه و دسیسه انگلستان و چراغ سبز دولت وقت ایران مبنی بر انجام همه پرسی در بحرین در سال 1349 از پیکره ایران جدا شد. این مقاله بر آن است تا با بیان حقوق چندین هزارساله ایران بر بحرین، چگونگی حضور و دخالت انگلستان در بحرین و به تبع آن ادعاهای ارضی این دولت مبنی بر تحت الحمایه بودن بحرین، دعاوی دولت ایران برای عدم پذیرش این ادعاها و سیر حوادثی که در دوران حکومت پهلوی منجر به جدایی بحرین از ایران شد، به بررسی این واقعه تاریخی بپردازد.
۵.

بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویت انقلابی در کتاب های درسی تاریخ دوره تحصیلی متوسطه (رشته های علوم پایه) از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۸(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۴

کلید واژه ها: تحلیل محتوا کتاب های درسی تاریخ هویت انقلابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۷ تعداد دانلود : ۴۵۳
مهم ترین ابزار نظام آموزش و پرورش برای ایجاد هویت انقلابی در ذهن و ضمیر دانش آموزان، کتاب های درسی است. از دیدگاه برنامه ریزان درسی، کتاب های درسی «تاریخ»، یکی از ابزارهای مهم رسیدن به این هدف هستند. مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال بوده است: کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه رشته های علوم پایه از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۸ به چه میزان به مؤلفه های هویت انقلابی توجه داشته اند؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، ۹ عنوان کتاب درسی، انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. براساس یافته پژوهش، توجه بسیار زیادی به مؤلفه ها و مفاهیم مرتبط با هویت انقلابی در کتاب های درسی مورد نظر شده است.
۶.

توسعه فرهنگی و بررسی ویژگی ها، ابعاد و اهداف آن از دیدگاه امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه متین سال بیستم بهار ۱۳۹۷ شماره ۷۸ 127 - 145

کلید واژه ها: توسعه توسعهفرهنگی فرهنگ امام خمینی خودباوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۵۲۴
توسعه فرهنگی به معنای ایجاد تحول و خلق ارزش ها، روابط اخلاقی و هنجارهای مناسب است که برای ارضای نیازهای آدمی، زمینه های لازم را در قالب اجتماع فراهم می کند. فهم و شناخت مفاهیمی چون توسعه، فرهنگ و توسعه فرهنگی، در سرنوشت ملت ها و نیز جامعه ایران حائز اهمیّت است. اولین طلیعه توسعه فرهنگی در انقلاب اسلامی و در روند پیروزی و تکامل این انقلاب به چشم می خورد و بیشترین شعارها و اهداف انقلاب متوجه توسعه فرهنگی بوده است. بر این اساس، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تبیین استراتژی جامعی در امر توسعه فرهنگی، به منزله یک ضرورت ملّی، مورد توجه مسئولان قرارداشته است. دیدگاه های امام خمینی درباه فرهنگ و توسعه فرهنگی و ابعاد و اهداف آن یکی از  نیازهای اساسی جامعه و راه کارهای توسعه فرهنگی در کشوراست. دراین مقاله ابتدا تعاریف مختلفی از مفهوم توسعه و توسعه فرهنگی داده شده و سپس مهم ترین ابعاد، ویژگی ها و اهداف توسعه فرهنگی از دیدگاه امام خمینی بیان می شود.
۷.

بازتاب و مقایسه وجوه فرهنگی زندگی اجتماعی ایرانیان در متون راحه-الصدور، چهارمقاله و فارسنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: ایرانیان زندگی اجتماعی وجوه فرهنگی راحه الصدور چهارمقاله فارسنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۳۲۷
زندگی اجتماعیِ ایرانیان در چهار مقوله سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قابل برّرسی و تعمّق است. در بسیاری از متون نظم و نثر کهن، ابواب مختلف زندگی ایرانیان بازتاب داده شده که با بررسی آنها می توان تطورات تاریخیِ زندگی اجتماعی مردم این سرزمین را ترسیم کرد. این جستار به روش توصیفی – تحلیلی، به برّرسی مقایسه ای وجوه فرهنگی زندگی اجتماعیِ ایرانیان در سه متن مهم عصر سلجوقی؛ راحه الصدور و آیه السرور راوندی، چهارمقاله نظامی عروضی و فارسنامه ابن البلخی پرداخته و در صدد پاسخی به این پرسش است که متون مزبور چه گستره ای از مقولات مرتبط به وجوه فرهنگی زندگیِ اجتماعی ایرانیان را دربرمی گیرند؟ نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که در هر سه اثر، به مقولات فرهنگی پرداخته شده است، اما در مقایسه، متن کتاب راحه الصدور ، بیشترین وجوه فرهنگی زندگی اجتماعی ِایرانیان، را به تصویر کشیده است.
۸.

مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان در کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 51-72

کلید واژه ها: اسماعیلیان افتتاح الدعوه فاطمیان مغرب قاضی نعمان هویت شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۵۰۷
اسماعیلیان نخستین، پس از مرگ اسماعیل بن جعفرصادق ، امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند. این جماعت در سال 297 موفق شدند، خلافتی شیعی به نام فاطمیان در مغرب تأسیس کنند. فاطمیان در سال 358 مصر را تصرف کردند و موفق شدند دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی را تا مغرب، یمن، شام، ایران، عراق و حتی هند بگسترانند و هویت شیعی را ترویج کنند. یکی از راه های، پی بردن به میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعی در دولت فاطمی، بررسی محتوایی منابعی است که در آن زمان، توسط نویسندگان یا داعیان اسماعیلی به نگارش درآمده است. در این میان، کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان که از منابع اصلی اسماعیلیان است اهمیت زیادی دارد . این کتاب در سال 346 تألیف شده و به آغاز دعوت اسماعیلیان در یمن و زمینه های استقرار خلافت فاطمی در مغرب پرداخته است. مسئله اصلی پژوهش این است که کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان، به چه میزان بر مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان مغرب توجه کرده است؟ با استفاده از روش تحلیل محتوا، روشن شد که در این کتاب مؤلفه هایی مانند امام علی، اهل بیت، امام حسن، امام حسین دارای بیشترین تکرار و مؤلفه هایی مانند وصایت، رجعت، اربعین، غدیرخم، فاطمه الزهرا ، وکلای شیعی، مساجد شیعی و دانشمندان شیعی دارای کمترین تکرار و توجه اند.
۹.

نگاهی به موقعیت ویژه سیاسی - اقتصادی خلیج فارس در دوران باستان

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۲) 15-21
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۴۲۵
خلیج فارس از قرنها پیش و در تمدن بین النهرین بعنوان یک آبراه مهم تجاری و نظامی اهمیت ویژه یی داشته است. وجود آثار باستانی در دوره ایلامی ها در مناطق کرانه یی خلیج فارس واقع در بوشهر (لیان) باستانی نشان میدهد این منطقه مرکز تجاری دولت ایلام، مقتدرترین دولت باستانی پیش از ورود آریایی ها، بوده است. امپراتوری هخامنشی، بویژه داریوش اول، نیز با استفاده از همین آبراهه بر منطقه وسیعی از آسیا و آفریقا حکمرانی و دریاسالاری میکرده است. اسکندر و سلوکی ها به اهمیت خلیج فارس آگاه بودند و نیروی دریایی عظیمی جهت ارتباط با هند در شرق و دریای سرخ در غرب در آن تشکیل دادند. در دوره اشکانیان بازرگانی منظمی در آبهای خلیج فارس برقرار بود و همواره سعی میشد امنیت داد و ستد تجاری در قلمروشان حفظ شود. در دوره ساسانیان، بازرگانان و دریانوردان ایرانی موفق شدند تجارت دریایی خلیج فارس با چین را در اختیار بگیرند و در آستانه ظهور اسلام، تجارت دریایی در خلیج فارس رونق فوق العاده یی گرفت. نوشتار حاضر در پی بازنمایی موقعیت ویژه سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در دوران باستان میباشد.
۱۰.

بازتاب مؤلفه های هویّت شیعی دولت فاطمیان تا سال 363 ق در محتوای کتاب«شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار» قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲ ۵۳-۸۲

کلید واژه ها: فاطمیان مؤلفه های هویّت هویت شیعه شرح الاخبار قاضی نعمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۳۰۱
حکومت شیعی فاطمیان در فاصله سال های 567- 297ه در دو نقطه شمال آفریقا، ابتدا در افریقیه 362 – 297ه و سپس در مصر 567- 358ه بر سرکار آمد. این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مؤلفه های هویّت شیعه، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. درمیان منابع روایی فاطمیان ، کتاب «شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار» ازتألیفات قاضی نعمان(د363ه) دارای اهمّیّت زیادی است. مسئله اصلی پژوهش پاسخ توصیفی به این سؤال بوده است: در محتوای کتاب شرح الاخبار قاضی نعمان به چه میزان به مؤلفه های هویّت شیعه توجه و تأکید شده است و قاضی نعمان این مؤلفه ها را در کتاب خود به چه میزان و چگونه انعکاس داده است؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده های کتاب مورد نظر استخراج، و نتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته است. بر اساس یافته پژوهش، مؤلفه های هویّت شیعه در کتاب انعکاس قابل توجهی داشته، بگونه ای که بیشترین میزان بازتاب، مربوط به مؤلفه های مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، فاطمه الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مؤلفه های مانند: اربعین، نیمه شعبان و ...، معطوف بوده است.
۱۱.

تحلیل کتابهای درسی تاریخِ مقطع متوسطه نظام آموزشی ایران دوره پهلوی ِدوم از منظر بررسی و مقایسه مؤلفه های هویت ملّی با هویت دینی

نویسنده:
منبع: آموزش پژوهی دوره ششم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۲۳) 29 - 45

کلید واژه ها: تحلیل محتوا کتاب های درسی تاریخ هویت ملی هویت دینی پهلوی دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۴۸۴
مهم ترین ابزار نظام آموزش و پرورش برای شکل گیری هویّت ملّی و دینی در ذهن و ضمیر دانش آموزان، کتاب های درسی است. از دیدگاه برنامه ریزان درسی، کتاب های درسی «تاریخ» یکی از ابزارهای مهم رسیدن به این هدف هستند. مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: در محتوای کتابهای درسی تاریخ مقطع متوسطه نظام آموزشی ایران در دوران پهلوی دوم مؤلفههای هویّت ملّی و دینی به چه میزان مورد توجه و تکرار قرار گرفته اند ؟ پژوهش حاضر با هدف توصیف و مقایسه میزان توجه و تأکید به مؤلفه ها و نمادهای مرتبط با هویّت ملّی و هویّت دینی در کتاب های درسی مورد نظر انجام شده است. به این منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، 15 عنوان کتاب درسی، انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، در کتاب های درسی مؤلفه ها و مفاهیم مرتبط با هویّت ملی از بیشترین درجه توجه برخوردار است؛ همچنین .از میان مؤلفه های هویّت ملی بیشترین تکرار و توجه به مؤلفه های مانند: قهرمانان ملی و اسطوره ای ایران، شخصیت ها و فرزانگان ایرانی و از میان مؤلفه های هویّت دینی بیشترین تکرار و توجه به مؤلفه های مانند: پیامبر اکرم(ص) و امام علی (ع)، در کتاب های مورد نظر مشاهده گردید.
۱۲.

انعکاس و مقایسه مؤلفه های هویّت شیعی در محتوای سیره ها و رساله های تاریخی -اسماعیلی دوران فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 7 - 30

کلید واژه ها: فاطمیان هویت شیعه سیره ها رساله ها مؤلفه های هویّت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۳۰۸
فاطمیان، ازدولت های بزرگ شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری در شمال آفریقا شکل گرفت، این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مؤلفه های هویّت شیعه در مغرب ومصر، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. یکی از راه های، پی بردن به میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعی این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخی اسماعیلی فاطمیان ، سیره ها و رساله ها دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می روند.مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال بوده است: در محتوای سیره هاورساله های نگاشته شده در دولت فاطمیان به چه میزان مؤلفه های هویّت شیعه انعکاس داشته است؟پژوهش حاضر با هدف توصیف انعکاس مؤلفه ها و نمادهای مرتبط با هویّت شیعی در محتوای سیره ها و رساله های دوران فاطمیان انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا،(سه سیره و دو رساله)، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. بر اساس یافته پژوهش، مؤلفه های هویّت شیعی فاطمیان در محتوای همه سیره ها و رساله های بررسی شده بطور یکسان و به میزان زیادی مورد توجه و تکرار قرار نگرفته اند و فقط در برخی از این کتب مانند؛ مجموع رسایل کرمانی و سیره ابن جوذر، این مؤلفه ها انعکاس بیشتری داشته اند. بیشترین میزان تکرار و بازتاب، مربوط به مؤلفه های مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، فاطمه الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مؤلفه های مانند: اربعین، نیمه شعبان، مدارس شیعی، مساجد شیعی، شاعران شیعی، رجال شیعی، وکلای شیعی، سکه های شیعی، کتب اربعه، صحیفه سجادیه، مکاتب شیعی و ...، معطوف بوده است.
۱۳.

بررسی روابط تجاری و اقتصادی هلندیها در خلیج فارس در دوران صفویه و افشاریه

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال سوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ (پیاپی ۹) 38-45
تعداد بازدید : ۴۵۷
خلیج فارس و نواحی پس کرانه یی آن، بخاطر موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد، همواره مورد توجه قدرتهای استعماری بوده است. تشکیل دولت صفویه در ایران مصادف، با حضور پرتغالی ها و ناوگان نظامی و دریایی آنها در خلیج فارس و اقیانوس هند بود. شاهان صفوی به دلایل گوناگون، از جمله رقابت با عثمانی، در ابتدا توجه جدی به امور خلیج فارس نداشتند، اما با به قدرت رسیدن شاه عباس اول و اخراج پرتغالی ها از جزیره هرمز و انتقال مرکز تجاری و بازرگانی به بندرعباس، کمپانی هند شرقی انگلیس و سایر شرکتهای تجاری انگلیس و هلند نقش ویژه یی در تجارت دریایی خلیج فارس ایفا نمودند. هلندی ها در سالهای پایانی سلسله صفویه و در دوران افشاریه قدرت برتر تجاری منطقه بودند و برتری مشهودی نسبت به دیگر رقیبشان، یعنی انگلیس داشتند. نوشتار حاضر روابط تجاری و اقتصادی هلندی ها در خلیج فارس (دوره صفویه و افشاریه) را مورد بررسی قرار میدهد.
۱۴.

انعکاس جشن های ملّی و مذهبی عصر غزنوی در آیینه تاریخ بیهقی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۰ 65 - 86

کلید واژه ها: بیهقی تاریخ بیهقی عصر غزنوی جشن های ملی و مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۸۲۱
یکی از مظاهرتمدن، نزد هر ملتی جشن هاست که ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم یک جامعه دارند. ابوالفضل بیهقی دبیر رسایل دربار غزنوی ازجمله نویسندگانی است که به طور غیرمستقیم در اثر گران سنگ خود (تاریخ بیهقی) به جشن های عصر خویش پرداخته است.مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: جشن های ملّی و مذهبی عصر غزنوی در تاریخ بیهقی چگونه انعکاس یافته است ؟پژوهش حاضر با هدف مشخص کردن انعکاس جشن های ملّی و مذهبی دوره غزنویان، در کتاب تاریخ بیهقی انجام شده است. به این منظور با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به مطالعه دقیق تاریخ بیهقی پرداخته و تمامی مفاهیم و واژه هایی که در زمینه جشن های ملّی و مذهبی بار معنایی داشته اند، استخراج و تفسیر شده است.بر اساس یافته های پژوهش، بیهقی در اثر معروف خود، به خوبی توانسته است، بازتاب جشن های ملّی و مذهبی عصر غزنوی را به تصویر بکشد. بازتاب جشن های ملّی و مذهبی عصر غزنوی را به تصویر بکشد.
۱۵.

بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیهِ دورانِ آل بویه در محتوای تجارب الامم مسکویه رازی(جلد پنجم و ششم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: هویت شیعه امامیه آل بویه تجارب الامم مسکویه رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۱۳
آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند که در دوره ضعف خلافت عباسی ادعای استقلال کرده و با حفظ اقتدار ظاهری، خلافت عباسی بغداد را تصرف کرده و به حکومت دست یافتند. این خاندان شیعیِ ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفا کردند و به تحکیم پایه ها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداختند. یکی از راه های، پی بردنِ میزانِ توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخیِ آل بویه،کتاب«تجارب الامم»ازتألیفات ابوعلی مسکویه رازی، دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می رود. این مقاله قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که: انعکاس مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیِ آل بویه درکتاب تجارب الامم(جلد پنجم و ششم) مسکویه رازی چگونه بوده است؟ کدام یک از مؤلفه های هویّت شیعه امامیه بیشترین و کمترین انعکاس را در کتاب او داشته اند؟ جلد پنجم و ششم، ازکتاب مورد نظر که مربوط به حوادث دوران آل بویه و روزگار خود مولف بود، انتخاب شد.بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده ها در هر دو جلد موردنظر استخراج، ونتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفت. براساس یافتهپژوهش، درمحتوای کتاب موردنظر به مؤلفه های هویّت شیعه امامیه به میزان زیادی توجه شده است ومؤلفه های مانند: امام علی(ع)، شهرهای شیعی، امام مهدی(عج)، فرق شیعه، سادات علوی، امام زاده ها، محرم، محله های شیعه نشین، نهج البلاغه، بیشترین و مؤلفه های مانند: وصایت، رجعت، امربه معروف و نهی ازمنکر، اربعین، مدارس شیعی، مساجد شیعی، شاعران شیعی، رجال شیعی، وکلای شیعی، سکه های شیعی، کتب اربعه، صحیفه سجادیه، مکاتب شیعی، مهرشیعی، وقف و نذور شیعی، نواب اربعه، محدثان شیعی، پرچم شیعی، اذان شیعی ... کمترین میزان تکرار و بازتاب را داشته اند.
۱۶.

سیاست صلح طلبی صفویان دربرابر دولت عثمانی در سده دهم هجری (با تکیه بر متن مکاتبات و نقش مذهب بر این سیاست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 19-50

کلید واژه ها: صفویه تاریخ ایران دوره اسلامی عثمانی صلح طلبی مکاتبات معاهدات سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۸۳۸
یکی از جنبه های مهم روابط صفویان و عثمانی در کنار حالت دشمنی و ستیزه جویانه، روابط مسالمت آمیز بود که از آن به صلح طلبی یا صلح دوستی نیز تعبیر می شود. در اندیشه سیاست خارجی صفویان، صلح بر جنگ مقدم بود و سیاست نظامی، مبتنی بر ضرورت هایی بود که رخ می داد. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی سیاست صلح طلبی صفویان در سده دهم هجری/شانزدهم میلادی دربرابر دولت عثمانی و علل آن، با تکیه بر متن مکاتبات و معاهدات سیاسی طرفین و نقش مذهب بر این سیاست است که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که دولت صفوی به عنوان یک دولت اسلامی با ایدئولوژی شیعی، مبنای روابط خارجی خود را با همسایگان (به ویژه دولت عثمانی) براساس اصل صلح و هم زیستی مسالمت آمیز و نیز پای بندی به قراردادها و پیمان های منعقده با آن ها گذاشت و تا زمانی که ضرورت نداشت به جنگ مبادرت نمی ورزید. این سیاست صلح-دوستی صفویان، متأثر از آموزه های دینی در ضرورت رابطه صلح و دوستی میان مسلمانان و وفای به عهد و پیمان بود و البته واقعیت های پیرامونی و توان و امکانات موجود آنها در اتخاذ این رویکرد مؤثر بوده است.
۱۷.

بررسی مشکلات اسکلتی- عضلانی زنان و ارتباط آن با فرسودگی شغلی در جامعه زنان کارمند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن و جامعه سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 118 - 130

کلید واژه ها: اختلالات اسکلتی عضلانی فرسودگی شغلی کارکنان زن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۲۲۳
مطالعه حاضر با هدف بررسی مشکلات اسکلتی- عضلانی زنان و ارتباط آن با فرسودگی شغلی در جامعه زنان کارمند انجام گرفت. روش مطالعه کاربردی از نوع علی – مقایسه ای یا پس رویدادی می باشد. جامعه آماری را زنان شاغل در آموزش و پرورش استان کرمانشاه به تعداد118 نفر تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد اختلالات اسکلتی- عضلانی نوردیک(1987) و پرسشنامه استاندارد فرسودگی شغلی مزلاچ(1981) بود. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، لجستیک، آزمون کای دو به دست آمد. یافته ها نشان داد که رابطه بین فرسودگی شغلی و شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی در ناحیه ی گردن، پشت، باسن یا ران، شانه، آرنج و مچ دست معنادار است (۰۵/۰>P). بین فرسودگی شغلی کارکنان زن آموزش و پرورش و سایر نقاط اسکلتی- عضلانی مورد بررسی بدن (کمر و زانو) رابطه معناداری وجود نداشت (۰۵/۰< p).بین سن کارکنان و اختلالات اسکلتی – عضلانی در نواحی گردن، پشت، ران، زانو، شانه، آرنج، کمر و مچ دست ارتباط آماری معنی داری وجود دارد(۰۵/۰>P).بین سابقه شغلی کارکنان و اختلالات اسکلتی – عضلانی در نواحی گردن، پشت، ران، زانو، شانه، آرنج، کمر و مچ دست ارتباط آماری معنی داری وجود ندارد (۰۵/۰< p). بین میزان تحصیلات کارکنان و اختلالات اسکلتی – عضلانی در نواحی گردن، پشت، ران، زانو، شانه، آرنج، کمر و مچ دست ارتباط آماری معنی داری وجود ندارد (۰۵/۰< p).
۱۸.

واکاوی تحول فکری متأثر از ورود صنعت چاپ و انتشار کتاب و مطبوعات در آستانه سال های مشروطه

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۰

کلید واژه ها: ایران مشروطیت صنعت چاپ روزنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۴۴۵
صنعت چاپ به عنوان پدیده ای نوظهور در قرن نوزدهم میلادی ایجاد شد. نخبگان سیاسی به منظور بسط اندیشه خود و تأثیرگذاری در میان طبقات مختلف و آگاه کردن افراد جامعه به نوشتن و چاپ کتاب و روزنامه پرداختند، تا مخاطبانشان را از تحولات غرب و کشورهای همسایه مطلع کنند و این مهم جز با کمک صنعت چاپ فراهم نمی شد.مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: ورود صنعت چاپ، انتشار روزنامه و کتاب، چه تحول فکری را در آستانه سال های مشروطه ایجاد کرد؟ مقاله حاضر با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی تحول فکری ناشی از ورود صنعت چاپ در آستانه انقلاب مشروطه، به انجام رسیده است. بر اساس یافته های پژوهش، ورود صنعت چاپ به ایران، انتشار روزنامه و چاپ کتاب، در افزایش آگاهی و اطلاع رسانی و بالاخره بیداری مردم در آستانه سال های مشروطه نقش بسزایی داشت.
۱۹.

مقایسه جایگاه فلسفه علم تاریخ در ایران عصر صفوی و اروپا ی قرون وسطی

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش تاریخ دوره اول تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 113 - 148

کلید واژه ها: فلسفه علم تاریخ ایران عصر صفوی اروپای قرون و سطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
  فلسفه علم که با معرفت شناسی(Epistemology) نیز قرابت زیادی دارد نوعی معرفت شناسی مضاف یا مقید است که با نگاهی بیرونی به مطالعه علوم می پردازد و شناخت و تحلیل تئوری های مختلفی که در علوم مورد استفاده قرار می گیرند را موضوع مطالعه قرار می دهد.اما باید گفت موارد فوق در هردو جریان از لحاظ شدت و ضعف و مصادیق دارای تفاوت بوده است.ضمن آنکه چه بسا جایگاه علم تاریخ در نزد مورخان صفویه از چند جنبه برتر از اروپای قرون وسطی بوده است ؛ نخست اینکه تاریخ نگاری صفوی بر الهیات تشیع تمرکز داشت که نه تنها مذهبی عقلگرا بود بلکه به نسبت تأکید بر فانی بودن دنیای مادی بر استفاده مشروع از لذائذ خدادای در این جهان نیز تأکید داشت . در حالیکه محور فکری مورخ سده میانه اروپا االهیات کاتولیک بود که اساسا" بر بدبینی به جهان مادی تأکید داشت. دوم اینکه در تاریخ نگاری صفوی، انسان ایرانی دارای هویتی مشخص است در حالی که مورخ اروپای میانه از انسان غربی چهره ای سرگشته و دچار بحران هویت معرفی میکند. سوم برخلاف مورخان اروپا ی قرون وسطی، بعضی ازتاریخ نگاران صفوی از جمله عبدی بیگ شیرازی و اسکندر بیگ ضمن توجه به بعضی مسائل اجتماعی و اقتصادی، از حوادث تاریخی تبیین های معقولانه تری ارائه کرده اند.. چهارم اینکه تاریخ نگاری عصر صفویه از لحاظ کمی(گستردگی و تنوع) بر اروپای قرون و سطی رجحان دارد
۲۰.

سیاست صلح طلبی شاهان سده پایانی صفوی نسبت به دولت عثمانی، 1038-1135ق (با استناد به متن مکتوبات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۷-۳۲

کلید واژه ها: صفویه عثمانی صلح طلبی مکاتبات معاهده زهاب مذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۴۰۷
مناسبات صفویه و عثمانی که تا پیش از معاهده صلح زهاب(1049ق./1639م.) از ماهیت دوگانه جنگ و صلح برخوردار بود، پس از این معاهده به دلایل مذهبی، سیاسی- نظامی، اقتصادی و ضرورت های عینی و عقلانی، به رابطه تعاملی و هم گرایی مبتنی بر صلح و صلاح تغییر یافت و تا پایان حیات سیاسی دولت صفویه ادامه پیدا کرد. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی سیاست صلح طلبی صفویان نسبت به دولت عثمانی در سده پایانی، از شاه صفی تا شاه سلطان حسین، با تکیه بر متن مکاتبات و نقش مذهب بر این سیاست است که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که راهبرد اصلی سیاست خارجی صفویان نسبت به حکومت عثمانی در این دوره، اصل صلح و هم زیستی مسالمت آمیز و پای بندی به معاهده زهاب بود. .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان