محمدهادی کابلی

یکی از ویژگی های اساسی و سازنده انسان، خلاقیت است که در رشد و تکامل فرد و تمدن بشری نقش مؤثری دارد. پژوهشگران معتقدند آموزش خلاقیت بر افزایش آن مؤثر است. در این پژوهش به بررسی تاثیر آموزش مولفه های فراشناختی خلاقیت در زمینه کارگاه های آموزش طراحی با دست آزاد در رشته مهندسی معماری پرداخته ایم و هدف پژوهش تاثیر سیستم های آموزشی بر میزان خلاقیت دانشجویان است. جامعه آماری متشکل ازکلیه دانشجویان ترم اول معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرانبود. نمونه آماری پژوهش حاضر از طریق نمونه گیری خوشه ای که شامل هشتاد نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب بود انتخاب شدند.پرسشنامه شصت سوالی خلاقیت تورنس،که در غالب طیف لیکرت بود؛ و چهار مولفه سیالی، ابتکار، انعطا ف پذیری و بسط را در بر می گیرد، استفاده شده است. در این پژوهش به منضور دستیابی به اهداف مدنظر از آزمون ضریب همبستگی و آزمون tگروه های مستقل در محیط نرم افزار spss به بررسی فرضیه های پژوهش پرداخته شد. نتایج از این قرار است که روش تدریس درس طراحی با دست آزاد در افزایش میزان خلاقیت دانشجویان کارشناسی تاثیر دارد. میزان ابتکار، سیالی، بسط و انعطاف پذیری در بین دانشجویانی که در این روش حضور داشته اند، بیش از دانشجویانی که در روش تدریس معمول حضور داشته اند،می باشد.همچنین از میزان خلاقیت بیشتریبرخوردارند. علاوه براین مشخص شد که در هر دو روش تدریس، بین چهار مولفه خلاقیت با میزان خلاقیت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد که هر یک باعث ارتقا خلاقیت می شوند. شماره ی مقاله: ۱۰

حریم، از اساسی ترین مفاهیم پرتکرار در پارادایم معماری است که تا به امروز تعریفی ریشه ای و فلسفی از آن ارائه نشده است. دشواره تعریف حریم، از وابستگی آن به مفاهیم انتزاعی تری چون فرهنگ و جهان بینی نشأت می گیرد و فراوانی تعداد و تنوع المان های فرهنگی، تبیین آن را به مراتب دشوارتر خواهدکرد. پدیدارشناسی به عنوان یک شاخه فلسفی، ازآنجاکه سعی در حذف فاکتورهای وابسته و دسترسی به جوهره مفاهیم دارد می تواند در این مورد کارآمدترین ابزار فلسفی باشد. با این همه، پرسش اساسی تری مطرح می شود: حال که پدیدارشناسی خود ماحصل فرهنگ و تفکر غربی است؛ آیا می توان آن را در تعریف مفهوم حریم در ایران به کاربست؟ یا به تعبیری آیا زبان هستی شناسانه ایرانیان متفاوت از زبان هستی شناسانه غرب است؟ هدف این پژوهش ضمن پاسخ به پرسش های بالا، یافتن تفاوت ها و نسبت های اندیشه هستی شناسانه غرب و ایران در پدیدارشناسی حریم است. این پژوهش تلاش دارد تا با رویکرد کیفی ابتدا، ادبیات موضوعی اندیشه هستی شناسانه غرب و پهنه فرهنگی ایران را مورد بررسی قراردهد و سپس به شیوه تحلیلی-تفسیری، به مقایسه پدیدارشناسی مفهوم حریم در این دو پارادایم بپردازد. در پدیدارشناسی هایدگری، دازاین به عنوان ابرانسان، فضا را با اگزیستانس خود مکان مند می کند. ابزار دازاین جهت مکان بخشی، جهت گیری او به جهان در دو عامل تقرّب و دوری کردن است. لذا برای دازاین، حریم نه متأثر از فاصله و اندازه؛ که از التفات و توجه او به فضا و چیزهاست. از آن سو، رند نظرباز در مقابل دازاین، به عنوان الگوی کامل انسانی در سنت تأویلی شاعرانه و اندیشه هستی شناسانه پهنه فرهنگی ایران حضور دارد. ماهیت مکان در نظر رندِ نظرباز، منبعث از اسطوره آفرینش و دوگانه درون و بیرون است. ماهیتی که بازتاباننده خاطره ازلی باشد و از همین رو، ریشه ای ترین عنصر ادراک حریم، توجه به درونِ خویشتن خویش است.

اسکان غیررسمی، نتیجه تمایل جمعیتهای انسانی به زندگی در محیطهای شهریست. شکلگیری پدیده اسکان غیررسمی در شهرها، اهمیت مفهوم کیفیت زندگی شهری را بیش از پیش یادآوری میکند. هدف این پژوهش، تعریف و اولویت بندی مولفه های کیفی این سکونتگاهها و بررسی ویژگیهای کالبدی–فضایی و نقش آنها در شکل دهی به زندگی ساکنین میباشد. در این پژوهش با تمرکز بر محور اصلی، از روش تحقیق کیفی، راهبرد پیمایشی و تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی بمنظور ارزیابی نظر متخصصان و نیز از تکنیک انتروپی شانون در جهت وزن دهی و اولویت بندی نهایی شاخصهای کیفیت بدست آمده از پرسشنامه دلفی استفاده شده است. نظرسنجی بر روی ساکنان 4 پهنه اسکان غیررسمی در مشهد انجام شده و نتایج حاصله از این مطالعه بیانگر مشکلات و نیازهای مشترک در میان ساکنان این سکونتگاههای غیررسمی و نارضایتی آنها از فضای سکونتشان است. براساس نظرسنجی در این 4 سکونتگاه و با انجام دو مرحله پرسشنامه دلفی ، معیارهای محیطی موثر بر کیقیت زندگی ساکنان بدست آمده و با استفاده از روش شانون این معیارها در 7 دسته موضوعی دسته بندی شدند. وزن بدست آمده برای هر یک از این دسته ها نشان دهنده اهمیت موضوعات با محور امنیت، مردم و فعالیت پذیری میباشد که زیر مجموعه بحث عملکردی در مدل مکان پایدار هستند. در نهایت نیز مدل شاخصهای کیفیت محیطی موثر در سکونتگاهای غیررسمی که در آن وزن هر دسته شاخص و ترتیب اهمیت شاخصها نمایانگر است تدوین و ارائه شده که بیانگر حوزه های اولویت مداخله کیفی در این بخشها میباشد.

عوامل فرهنگی، هویتی و شخصیتی، عناصر متفاوتی هستند که می توانند در درجه اهمیت وزنی متفاوتی، حریم را تشکیل دهند. بررسی عناصر اثرگذار بر ایجاد یا مخدوش شدن حریم، هنگامی موضوعیت پیدا می کند که در یک بستر مکان مند و زمان مند، منطبق بر شرایط فرهنگی و هویتی معین، مورد تحلیل و نقد قرار بگیرند و در آن تحلیل عناصر و اجزای اثرگذار، آزموده شوند و درصد وزنی و اثرگذاری هریک مشخص شود. هدف پژوهش پیش رو، بررسی تحلیلی عوامل مختلف اثرگذار بر ایجاد حریم است. در راستای رسیدن به این هدف، در بخش تحلیلی تلاش شده با طراحی پرسشنامه، مؤلفه های تأمین کننده حریم افراد، شناسایی و اولویت بندی شود. متن پیش رو یک پژوهش توصیفی-تحلیلی است که در ابتدا حریم را به عنوان یک مفهوم معنایی از جنبه نظری در منابع کتابخانه ای مورد مطالعه قرار داده و سپس از طریق پیمایش میدانی (مصاحبه آزاد و پرسشنامه) سعی در ارائه یک تجزیه و تحلیل کیفی-کمی داشته است. براساس مورد پژوهشی صورت گرفته، نتایج به روشنی بیانگر این است که ادراک حس حریم تابع المان های عینی و ذهنی است و این مؤلفه ها به صورت توأمان در ادراک حریم نقش دارند. عناصر عینی در هنگام ارتباط با «دیگران» واجد اثرگذاری بیشتری می شوند. در بخش سنجش ذهنی حریم، تفاوت ادراکی از نظر جنسیتی ناچیز است. جامعه آماری زنان بر خلاف مردان صیانت از بدن و پوشش را محرکه مؤثرتری در تأمین حریم می پندارند؛ لیکن «امنیت» و منشأ آن «سوءاستفاده دیگران»، توافقاً اصلی ترین دغدغه جامعه آماری از هر دو جنس است.

تأمین مسکن اقشار کم درآمد، یکی از مشکلات دولت هاست. خانوارهای کم درآمد بخش زیادی از درآمد سالیانه خود را صرف مسکن می نمایند بنابراین هر دولتی در راستای رفاه جامعه ضروریست به تامین مسکن بپردازد. اهمیت مسکن اجتماعی، به علت تامین مسکن مناسب دهک های پایین و تعدیل چالش های مهم آن با توجه به محدودیت منابع انرژی و افزایش تقاضا می باشد. بخش ساختمان، از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان بویژه در ایران است. طراحی صحیح مسکن از اتلاف انرژی جلوگیری می کند لذا طراحی مسکن اجتماعی با رویکرد مصرف بهینه انرژی به عنوان سیاست کلان اقتصادی و اجتماعی در این پژوهش مورد توجه می باشد. اگر ایران به همین روند در تولید، انتقال، توزیع و مصرف انرژی ادامه دهد تهدیدی جدی برای اقتصاد محسوب می شود. اهداف کلی شامل کاهش سهم مسکن در سبد هزینه زندگی و مصرف بهینه انرژی در مسکن اجتماعی می باشد. روش پژوهش تحلیلی- میدانی و شبیه سازی مدل پیشنهادی در تهران می باشد که ضمن حفظ قیمت مناسب، با بهینه سازی مصرف انرژی به تقاضای مسکن پاسخ دهد. بدوا طراحی مسکن اجتماعی طبق استانداردهای طراحی و بر مبنای هزینه تمام شده، بهینه سازی پارامترهای موثر در مصرف انرژی چون فرم، جهت گیری، همسایگی، جزییات اجزای ساختمانی و ... صورت گرفته و نهایتا نشان داده شده طرح پیشنهادی نسبت به وضع موجود، مطلوب تر می باشد. نتایج حاصله، ارائه راهکارهای دارای توجیه اقتصادی طرح مسکن اجتماعی با بهینه سازی در مصرف انرژی می باشد.

Development informal residential spaces in cities and especially metropolitan areas, provides a concept of quality of urban life which needs to be upgraded and reconsidered. In this regard, Present study focuses on informal communities and identify the quality components related to the built environment in terms of objective qualities and subjective qualities in relation to residents' satisfaction with the settlement in the form of physical–spatial characteristics with their irreplaceable roles in determining the residents' lifestyle. In this research, to achieve the goal, both qualitative research method and survey strategy are applied. Data collection is done through literature review, and also field impression of space users along with survey analytical method of Fuzzy Delphi and Entropy Shannon Technique. In the part of documentary study, 33 quality components are achieved and evaluated from the perspective of "improving the quality of informal settlements" via Delphi Method. Through initial screening, 9 components and in the following according to experts' consensus 3 more components are removed from the list. As a result, the study attains 21 qualitative components which are categorized into 2 main dimensions of objective and subjective qualities and 7 thematic categories in following. Finally, findings from analyzing the indicators using Shannon Technique show that the dimension of "Residential Satisfaction" and the category of " safety and security" are having the most impact on enhancing the quality of informal settlements. As well, among single indicators, "crime prevention", "accessibility and permeability" and "facilities and infrastructure" are the highest influencers in the list.

فرهنگ به عنوان شکوه هنجارهای جامعه از جایگاه بالایی در نظام جمهوری اسلامی ایران برخودار می باشد. همچنین معماری به عنوان نمونه بصری قابل رویت، می تواند مهم ترین بستر اصلی فرهنگ یک ملت باشد. بدینوسیله الگویی کارآمد با موضوع فرهنگ اسلامی ایرانی در معماری نیاز مبرم می باشد. در این پژوهش به تبیین مولفه های فرهنگی الگوی معماری اسلامی - ایرانی پرداخته شده است. این مولفه ها سبب ایجاد فضاهای معماری بر اساس الگوی فرهنگ اسلامی – ایرانی و افزایش کیفیت فرهنگی فضا می شوند. ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻃﯽ ﺷﺪه در پژوهش، ﭘﺲ از ﺑﯿﺎن ﻣﻘﺪﻣﺎت و مفاهیم ﺿﺮوری پیرامون موضوع معماری اسلامی ایرانی و اشتراکات این مباحث با مفاهیم فرهنگی، ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ اﻟﮕﻮی ﮐﺎرﺑﺮدی و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ با رویکرد پیوست فرهنگی ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد، برای تایید علمی این الگو و مولفه ها توسط جامعه متخصص از تکنیک دلفی استفاده شد و طی پرسش نامه ای به روش مقیاس لیکرت با جامعه آماری شامل نخبگان وابسته این مباحث، عناوین و شاخص ها اولویت بندی امتیازی شدند. پس از ﺳ ﻨﺠﺶ رواﯾ ﯽ و ﭘﺎﯾ ﺎﯾﯽ پاسخ ها در نرم افزار spss، که شامل تحلیل توصیفی واریانس، میانگین و آزمون کرونباخ است، مقدار آمار ها نشان می دهد که اولا سوال های پرسش نامه که شامل ارتباط مولفه های معماری و شاخص های فرهنگی هستند، همبستگی بالایی با یکدیگر دارند و دوما پرسشنامه از پایایی بالایی برخوردار است. اهداف پژوهش: 1. تبیین مولفه های فرهنگیالگوی معماری اسلامی- ایرانی (مهندسی فرهنگی در معماری اسلامی ایران) 2.تبیین استانداردی برای طراحان و همچنین معاونت های مدیریتی معماری جهت ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف و ارزیابی طرح های معماری سوالات پژوهش: 1. خصوصیات مشترک معماری اسلامی ایرانی و فرهنگ ایران اسلامی چیست؟ 2. مولفه های فرهنگی الگوی معماری اسلامی ایرانی بر اساس شاخصه های پیوست فرهنگی چیست؟  

تعداد زیادی از شهرهای دنیا درگیر موضوع آلودگی هوا و محیط زیست می باشند. مصرف سوخت های فسیلی در حوزه های مختلف شهری به ویژه ساختمان ها تأثیر بالایی در ایجاد این آلودگی دارد. حدود چهل درصد از کل انرژی کشور صرف گرمایش، سرمایش و روشنایی ساختمان ها می گردد. بهره گیری از انرژی پاک خورشیدی یکی از راهکارهای کاهش بار حرارتی ساختمان ها هست. یکی از عوامل مؤثر در میزان این بهره گیری، نسبت ارتفاع ساختمان به عرض معبر مجاور آن یا شاخص رؤیت پذیری آسمان هست. به طوری که با افزایش این نسبت امکان بهره گیری بنا از انرژی خورشیدی کاهش و با کاهش نسبت مذکور، این امکان افزایش می یابد. هدف از این پژوهش ارزیابی ضوابط طرح تفصیلی شهر همدان، در خصوص روش تعیین ارتفاع ساختمان ها از جنبه بهره گیری آن ها از انرژی خورشیدی و تعیین رتبه کیفیت بهره گیری ساختمان های مجاور معابر شهری با عرض های متفاوت، از انرژی خورشیدی هست. بر اساس طرح تفصیلی همدان، چهارده گزینه اصلی به همراه حالت های زیرمجموعه هریک که درمجموع شامل هجده حالت می شود، در قالب چهار شاخص مؤثر بر میزان مصرف انرژی در ساختمان ها بر پایه روش تاپسیس برای ساختمان های شمالی و جنوبی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. این شاخص ها شامل زاویه متوسط رؤیت موانع تابش انرژی خورشیدی روبروی پوسته بیرونی، نسبت سطح کل پوسته در معرض هوای آزاد به حجم کل ساختمان، نسبت سطح جدار نور گذر به سطح کل پوسته بیرونی در جبهه جنوبی و نسبت سطح پل های حرارتی موجود در نما به سطح کل پوسته بیرونی ساختمان هست. بر اساس نتایج به دست آمده به طورکلی در معابر کم عرض، ساختمان های جنوبی و در معابر عریض ساختمان های شمالی بهره گیری مناسب تری از انرژی خورشیدی در مقایسه با دیگر معابر دارند. نتایج نشان می دهد که در بین ساختمان های شمالی، بناهای واقع شده در مجاورت معابر 75 متری دارای مناسب ترین و بناهای مجاور معابر 10 متری واقع شده درزمینهٔای با مساحت بیش 220 مترمربع نامناسب ترین عملکرد رادارند. همچنین در بین ساختمان های جنوبی، بناهای واقع شده در مجاورت معابر 4 متری دارای مناسب ترین و بناهای مجاور معابر 30 متری واقع شده درزمینهٔ ای با مساحت کمتر از 300 مترمربع نامناسب ترین عملکرد رادارند.

امروزه در طراحی مجتمع های مسکونی هدف اصلی صرفه اقتصادی و تأمین سرپناه مدنظر است طراحی فضاها بیش از آنکه بر اساس نیاز ساکنان باشد متکی بر ایده طراحان است، از چالش های مهم به کارگیری معیارهایی است که احساس تعلق به مکان را ارتقاء داده و به حرفه کمک کند طرح های ارائه شده با خواسته ها، سلایق و اقلیم تطابق بیشتر داشته باشد. در این پژوهش به نقش فضای باز و سبز مجتمع های مسکونی در ارتقاء حس تعلق به مکان پرداخته شده است که با روشی تحلیلی و از طریق موردپژوهشی ابتدا معیارهای احساس تعلق به مکان از متون نظری استنتاج و سپس در چند مجتمع مسکونی به آزمون گذاشته شد. بین نحوه ی اظهارنظر و احساس تعلق مکانی دو گروه ساکنان تفاوت معناداری موجود بود، ساکنان برخوردار از محیط مطلوب و واجد فضای سبز طراحی شده، دیدگاه مثبت و احساس تعلق بیشتری نسبت به محیط خود داشته اند.