احسان پایاب

امروزه رش د سریع شهرنشینی و وسایل نقلیه شخصی به نفع سواره ها، باعث افت جدی کیفیت محیط شهری و فضاهای پیاده شده است. پهنه های پیاده شهری نقش حیاتی در سلامت عمومی شهروندان دارند، لذا راهبردهای مختلفی برای توسعه آنها استفاده شده است. مشاهده مشکلات بغرنج ترافیکی، زیست محیطی و کارکردی پیاده راه نوساز اِرم همدان، بیانگر مساله عدم کفایت راهکارهای سنتی کالبدی برای توسعه پایدار آن است. اخیرا تجربیات موفق بسیاری، گویای کارایی فناوری اطلاعات و ارتباطات در حل معضلات پیچیده ناپایداری شهرهای مختلف عصر اطلاعات، بشکلی نوآورانه و فارغ از موانع فراوان راهبردهای توسعه کالبدی می باشد. با وجود آمادگی نسبی زیرساخت های فاوا در شهر همدان، فرایند بکارگیری معیارهای آن در مقیاس پیاده راه ارم مبهم است. لذا ضرورت پژوهشی نو با هدف تکمیل هوشمند شکاف ناپایدار کالبدی موجود با حداقل محدودیت ها، منابع و تغییرات محسوس می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و نوع آن کاربردی– توسعه ای است. جمع آوری اطلاعات به دو روش میدانی (پرسشنامه) و اسنادی انجام گرفت. متناسب با تخصصی بودن موضوع، جامعه آماری شامل 20 نفر از کارشناسان بومی عرصه شهرسازی و فاوا، معیارهای هوشمند کالبدی– فضایی مرتبط را به روش دلفی تا رسیدن به اجماع، غربالگری کرده و فرایند بکارگیری معیارهای آنها را در پیاده راه ارم مشخص کردند. برای تحلیل داده ها و تعیین اولویت معیارها از فرایند تحلیل شبکه (ANP) و نرم افزار Super Decision استفاده شد. یافته های کلی بیانگر اولویت بکارگیری فاوا بترتیب در معیارهای کاربری، ترافیک، منابع و محیط زیست و فرم و فضاهای شهری با امتیازهای 574/0، 262/0، 121/0، 041/0 است. به علاوه، رتبه و اهمیت زیرشاخص های هر یک از معیارهای فوق مشخص و تحلیل شد. نتایج نشان می دهد: مسایل اصلی کالبدی- فضایی و زیرساخت های موجود پیاده راه ارم، سطح شکاف دیجیتال مخاطبان آن و ظرفیت ها و تجربیات موفق قبلی بکارگیری فاوا درفضاهای شهری مرتبط با این معیارهای چهارگانه، نقش بسزایی در اولویت معیارهای این فرایند داشته اند. در پایان متناسب با نتایج تحقیق پیشنهادات کاربردی ارائه شد که مهمترین آنها را می توان احداث کاربری های پیوند دهنده فضای مجازی و واقعی، بکارگیری انواع سیاست های محرک، تامین حمل و نقل عمومی هوشمند و نسب انواع تجهیزات هوشمند و نیمه هوشمند کنترل دوطرفه فضای شهری دانست.

با توسعه سریع شهرها و حمل و نقل موتوری، ارزیابی موفقیت پیاده راه ها در ابعاد محیطی سلامت مساله ای ضروری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. دریافت اطلاعات و داده ها به دو شکل کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه) است. 399 نفر حجم نمونه محاسبه شده با فرمول کوکران بوده و پرسشنامه ها به روش تصادفی ساده بین شهروندان توزیع گردید. همچنین، 20 نفر از مسئولان و 50 نفر از کسبه هم مورد پرسش قرار گرفتند. متغیرهای مورد بررسی شامل مولفه سلامت با سه بعد جسمانی، اجتماعی و روانی بوسیله طیف لیکرت بررسی شدند. عناصر پیاده راه شامل عناصر سخت و نرم می باشند. یافته های آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد در پیاده راه اکباتان، میانگین گویه های سلامت جسمانی (89/2)، روانی (8/2) و اجتماعی (67/2) پایین تر از حد متوسط (3) هستند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که کیفیت این پیاده راه، ازنظر معیارهای محیطی سلامت با همین نظم پایین است. دیدگاه مسئولین و کسبه نیز با اختلاف جزیی ناشی از تضاد منافع همین نتایج را تایید می کند. همچنین نتایج ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر رابطه عامل های سه گانه سلامت نشان می دهد، بیشترین همبستگی بین عامل های سلامت اجتماعی و روانی (480/0) و کمترین همبستگی بین عامل های سلامت اجتماعی و جسمانی ( 309/0) می باشد، بعلاوه عوامل سلامت اجتماعی (375/.) و جسمانی (267/0) بترتیب حداکثر ضریب تاثیر را با عناصر سخت و نرم پیاده راه اکباتان دارند. موقعیت محروم جغرافیایی، نحوه برنامه ریزی و مدیریت شهری و عوامل فراکالبدی، اقتصادی و اجتماعی نقش مهمی در شکل گیری نتایج فوق داشته اند. درپایان، متناسب با یافته های پژوهش، راهبردهای کاربردی ارائه گردید.

امروزه رشد سریع شهرنشینی و وسایل نقلیه شخصی به نفع سواره ها، مسأله افت جدی کیفیت فضاهای پیاده شهری و توزیع ناعادلانه آنها از این لحاظ را مطرح کرده است. هدف اصلی پژوهش، افزایش مطلوبیت و کاهش شکاف کیفی در پنج مسیر پیاده پرتردد همدان است. معیارهای ارزیابی شده : کیفیت فرم، فضا، کاربری، محیط زیست، وضعیت اجتماعی، ترافیک و زیرشاخص های مرتبط به آنها بودند. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و نوع آن کاربردی است. داده های تحقیق حاصل مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و تکمیل پرسشنامه توسط 15 نفر از کارشناسان مسلط به موضوع است. به منظور رتبه بندی کیفی مورد مطالعه، از فرآیند تحلیل شبکه و مدل ویکور بهره گرفته شد. یافته ها، گویای رتبه اول کیفی مسیر پیاده بوعلی پایین با امتیاز  (0) است. مسیرهای پیاده اِرم، مهدیه بالا، اکباتان و پاستور به ترتیب با امتیازهای 2637/0، 5247/0، 9380/0 و 9497/0 در رده های بعدی قرارگرفتند. دلایل اصلی مثبت و منفی تاثیرگذار بر رتبه های کیفی اخذ شده، متناسب با شاخص های تحقیق، تحلیل شد. بعلاوه، شاخص های زیست محیطی و فرمی با اوزان (402/0) و (038/0) بیشترین و کمترین اهمیت را به ترتیب داشتند. نتیجه کلی پژوهش بیانگر کیفیت فضایی نامتوازن مسیرهای یاد شده است، هرچند در برخی معیارها این توالی مشاهده نمی شود. ریشه های فرا کالبدی مثل لایه های اقتصادی، اجتماعی و همچنین نظام مدیریت و برنامه ریزی از بالا به پایین، ضوابط منطقه بندی و تجمیع انواع سرمایه گذاری در مسیر های برخوردار، سهم بسزایی در نتایج بدست آمده داشته اند. در پایان متناسب با سطح نیاز و استحقاق هر مسیر به افزایش کیفیت در معیارهای مورد ارزیابی، پیشنهادات کاربردی ارائه شد.