ارسلان گلفام

ارسلان گلفام

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۲۶ مورد.
۴۱.

تلفیق مفهومی؛ پیشینه و سازوکار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دهم مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 1-29

کلید واژه ها: استعاره مفهومی تلفیق مفهومی فضاهای ذهنی معنی شناسی شناختی نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۴۹۴
تلفیق مفهومی از چارچوب های معنی شناسی است که بر پیدایش و تبیین مفهوم یا ساختار نوظهور تأکید دارد. در این نظریه ، چهار فضای ذهنی (دو درونداد، یک فضای عام و یک فضای تلفیق) پیشنهاد شده است که روابط بین این فضاها، نگاشت درون فضایی و بین فضایی ، فرافکنی انتخابی، ترکیب، تکمیل و گسترش/ تفصیل ابزارهایی هستند که کمک می کنند بتوانیم مفاهیم یا ساختارهای نوظهور را در انگاره هایی بازنمایی کنیم. این نظریه پس از نظریه های استعاره مفهومی و فضاهای ذهنی عنوان شده است. هدف از انجام این پژوهش در وهله نخست، معرفی نظریه تلفیق مفهومی، چگونگی عملکرد آن و مقایسه آن با سایر نظریه های رقیب است. برای نیل به این هدف، با مثال های متعدد زبانی و حتی غیرزبانی کفایت تبیینی تلفیق مفهومی را در بازنمایی مفاهیمی که به هنگام مفهوم سازی برانگیخته می شوند، ارزیابی می کنیم. نتایج پژوهش نشان می دهد پویایی مفهوم سازی در فضاهای ذهنی و عدم یک سویه بودن نگاشت ، عدم تک نگاشتی بودن، فرافکنی انتخابی و عدم لزوم وجود مفهوم همتا برای هر عنصر در فضاهای ذهنی و همچنین، عدم منفک پنداشتن کارکردهای ذهنی از ویژگی های نظریه تلفیق مفهومی هستند که قابلیت تبیین آن را در مقایسه با سایر نظریه های رقیب بالا می برد.
۴۲.

حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی: رویکردی کمینه گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 77 - 94

کلید واژه ها: حذف گروه فعلی حذف گروه فعلی با ابقای فعل کوچک حذف گروه اسمی موضوع تهی کردی سنندجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۵ تعداد دانلود : ۶۱۰
موضوع پژوهش حاضر حذف گروه فعلی برپایه داده های زبان کردی سنندجی است که در چارچوب برنامه کمینه گرا بررسی شده است. وجود حذف گروه فعلی در مطالعاتی که به تازگی در زبان فارسی صورت گرفته به چالش کشیده شده و تحلیل های متفاوتی برای آن ارائه شده است. این تحلیل ها شامل 1- حذف گروه فعلی با ابقای فعل کوچک؛ 2- موضوع تهی؛ 3- حذف گروه اسمی یا گروه حرف تعریف هستند. به دلیل قرابتی که زبان فارسی با زبان کردی دارد، بسیاری از تعمیم های صورت گرفته در حذف گروه فعلی در زبان فارسی می تواند قابل تسرّی به زبان کردی باشد. به این دلیل در نوشتار پیش رو ابتدا تحلیل های صورت گرفته در زبان فارسی مطالعه شده، سپس با بهره گیری از یافته ها، حذف در زبان کردی سنندجی بررسی شده است. درپایان براساس ملاحظات نظری و شواهد تجربی، استدلال شد که حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی وجود دارد.
۴۳.

بررسی مقایسه ای القای ایدئولوژی در رسانه های ایرانی و آمریکایی در چارچوب نظریه ایدئولوژی ون دایک (۲۰۰۶)

نویسنده:
منبع: علوم خبری سال هشتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 39 - 72

کلید واژه ها: نظریه ایدئولوژی ون دایک روابط قدرت رسانه های ایرانی و آمریکایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۷۳۸
این پژوهش با روش تحلیلی – توصیفی و با جمع آوری داده ها به شیوه کتابخانه ای و استناد به متون ۳۶ روزنامه، مجله و خبرگزاری ایرانی و آمریکایی صورت می گیرد. چارچوب نظری این پژوهش، نظریه ایدئولوژی ون دایک است و بسامد کاربرد استراتژی های معرفی شده توسط وی در رسانه های ایرانی و آمریکا برای القای اهداف صاحبان قدرت مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رسانه های آمریکایی و ایرانی در پوشش موضوع هایی که بعد از طی کردن مراحل گزینش، وارد روند تولید خبر می شوند، رویکردی خنثی ندارند بلکه از استراتژی های مختلفی که ون دایک ارائه کرده است، برای القای ایدئولوژی مورد نظر خود استفاده می کنند. داده های پژوهش نشان می دهد که مجموع بسامد کاربرد این استراتژی ها در رسانه های ایرانی ۶۰۴۰ مورد و در رسانه های آمریکایی، ۷۶۴۶ مورد بوده است. بنابراین رسانه های آمریکایی برای تبدیل سوژه به خبر، در موارد بیشتری اقدام به استفاده از استفاده از استراتژی ها برای القای ایدئولوژی مورد نظر خود کرده اند. همچنین هم رسانه های ایرانی و هم رسانه های آمریکایی از میان راهبردهای معرفی شده از راهبرد واژگان گرایی با بسامد بیشتری استفاده کرده اند که دلیل این امر بازنمایی سریع تر و آسان تر آن در ذهن مخاطب است. به عبارت دیگر، هر دو گروه برای رسیدن به هدف خود به ساده ترین صورت و در کمترین زمان ممکن از استراتژی واژگان گرایی استفاده کرده اند که این امر با اصل اقتصاد زبانی همخوانی دارد.
۴۴.

چندمعناییِ واژه «بیان» در قرآن کریم: نگرش چندمعنایی نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 137-158

کلید واژه ها: بیان معنی شناسی شناختی شبکه معنایی چندمعنایی نظام مند قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۰ تعداد دانلود : ۴۱۲
یکی از مناقشات اصلی در بحث های زبان گذر (cross-linguistic)، بحث قابلیتِ ترجمه از زبانی به زبان دیگر است. در این پژوهش به بررسیِ ترجمه های صورت گرفته از واژه «بیان» ازسوی مترجمان و مفسران قرآن پرداخته شده است. نگاهی به این ترجمه ها و تفاسیر مؤید چندمعناییِ واژه «بیان» نزد این افراد است. هدف از انجامِ این تحقیق، تعیینِ معنای مرکزیِ واژه «بیان» در قرآن کریم است؛ زیرا اعتقادِ نگارندگان بر این است که دانستنِ معنای مرکزیِ این واژه ما را در تعیینِ ترجمه ای دقیق تر از این واژه یاری خواهد کرد. به منظورِ پاسخگویی به پرسشِ پژوهش درزمینه معنای مرکزیِ واژه «بیان»، تمامی مواردِ کاربردِ واژه «بیان» در قرآن استخراج شد و سپس واژه مذکور به عنوانِ نمونه ای از واژه های چندمعنا، در چارچوبِ چندمعناییِ نظام مندِ معرفی شده توسط تایلر و ایوانز در چارچوب معنی شناسیِ شناختی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایجِ حاصل از تحلیل داده ها مؤید این واقعیت است که واژه «بیان» در قرآن به عنوانِ اصطلاحی پوششی برای اشاره به هرگونه آشکارساختنِ مافی الضمیر به کار رفته است. نگارندگان معتقدند اگرچه این آشکارساختن می تواند ازطریقِ زبان نیز صورت پذیرد، اما با توجه به این واقعیت که انسان از طرق دیگر نیز قادر به آشکارساختنِ مافی الضمیر است، برابردانستنِ «بیان» با زبان در ترجمه این واژه (آن گونه که در برخی از ترجمه ها و تفاسیر شاهد هستیم) ترجمه دقیقی نیست و بهترین برابرنهاد برای این واژه همانا پرده برداری از مافی الضمیر است.
۴۵.

دوگان سازی فعل در زبان فارسی در رویکرد صرف ساخت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 73-89

کلید واژه ها: دوگان سازی ساخت سازگاری بافتی صرف ساخت طرحواره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۲ تعداد دانلود : ۵۵۵
هدف از پژوهش پیش رو، بررسی دوگان سازی فعل در زبان فارسی است. نوعی از دوگان سازی، تکرار کامل ترکیبات حاصل از ب + پایه فعل مضارع است که به صورت فعل امر، صفت، اسم یا قید کاربرد دارند و با تکرار آن ها، واژه جدیدی ساخته می شود که ازنظر مقوله دستوری، معنا یا کاربرد، یا هر سه مورد نسبت به پایه متفاوت است. با توجّه به اینکه این دوگان ساخت ها صورت یا معنایی متفاوت از پایه دارند، می توان آن ها را ساخت نامید. آنچه در پژوهش حاضر از ساخت مدّ نظر است، ساخت مطرح در چارچوب دستور ساخت (خیرت بوی، 2010) است. در پژوهش حاضر دوگان ساخت های حاصل از تکرار ب + پایه فعل مضارع به مثابه ساخت مطرح شده و ویژگی عمومی صوری و معنایی این دوگان ساخت ها در قالب یک طرح واره بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برای همه نمونه های این نوع دوگان سازی کامل در زبان فارسی می توان طرح واره ای ترسیم کرد که دو بخش صورت و معنا دارد. در بخش معنا، شدّت و انجام کار بیش از حدّ معمول ویژگی کلّی این ساخت است. پژوهش حاضر، پیکره بنیاد بوده و نمونه های دوگان ساخت در متن نوشتاری یا گفتاری تحلیل و بررسی شده است.
۴۶.

بررسی صورت شناختی تأثیر نابینایی بر جایگاه تولید همخوان های انسدادی واک دار زبان فارسی در بافت CV(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴) 113 - 135

کلید واژه ها: جایگاه تولید نابینایی گذرهای سازه دوم و سوم انسدادهای واک دار زب ان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۴۱
ادراک و تولید چندوجهی گفتار مبحثی است که از دهه 90 تا به حال توجه پژوهش های مختلفی را به خود جلب کرده است. هرچند نظرات مختلفی در مورد ترتیب اهمیت نقش سیستم های مختلف ادراکی بر گفتار ذکر شده است اما در مورد این نکته که اطلاعات گفتاری دیداری یادگیری بخش های خاصی از گفتار در نوزادان را تسهیل می کند اتفاق نظر وجود دارد. در این پژوهش تجربی تأثیر محرومیت مادرزادی نابینایی بر تولید انسدادی های واک دار زبان فارسی و راهبردهای جبرانی دانش آموزان نابینا برای تولید این واج ها مورد توجه قرار گرفته است. تعداد 864 نمونه آوایی که 8 دانش آموز نابینای مادرزاد و 8 دانش آموز بینا آن ها را به طور طبیعی تولید کرده بودند در حین سه تکرار همخوان های انسدادی زبان فارسی در توالی CVC ضبط شد. نتایج تحلیل گذر سازه های دوم و سوم نشان داد آسیب بینایی می تواند بر اختلاف فرکانس شروع و پایان گذر سازه دوم بعضی از هجاها تأثیرگذار باشد. همچنین نتایج نشان داد بینایی بر فرکانس های شروع و پایان گذر سازه های دوم و سوم و اختلاف فرکانس شروع و پایان گذر سازه سوم تأثیرگذار                  نبود. 
۴۷.

Defining Typology of Ardelani Dialect of Kurdish Languagebased on Talmy Model on Motion Events(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۶, Issue ۴ (۲۰۱۹) 16-29
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۲۳۰
This paper investigates the conflation of “Path” conceptual semantic in Motion events in the Central-Kurdish (Sorani) Language, Ardelani Dialect, in light of Talmy notions in this regard. According to Talmy, in each Motion event, four main elements i.e. “Figure”, “Ground”, “Path” and “Motion” are involved. These conceptual meanings can be lexicalized either on “Verb Root” or on “Satellite”. By considering a conceptual meaning like “Path” and investigating the surface element that shows it, we can define the typology of languages as “Verb-Framed” or “Satellite-Framed”. In this paper, after analyzing sample sentences containing “Path” concept, in addition to showing the way this concept is lexicalized in Kurdish, we would define typology of Ardelani dialect among Indo-European languages. Data used in this paper is a selection of 23 sentences extracted from a corpus of 890 sentences containing Motion event that have lexicalized Path concept. These sentences have been produced by 18 different native Ardelani speakers in three different groups.
۴۸.

مقایسه همخوان های سایشی و انسدادی در خوشه با توالی آنها در مرز ترکیب بر اساس محل تولید و اندام های تولید فعال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۱) 139 - 156

کلید واژه ها: واژه مرکب خوشه توالی هم محل تولید توالی متباین توالی همجوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۳۵۷
یکی از مسایل مهم در واج آرایی واژگان زبان فارسی نحوه قرارگیری واحدهای واجی در کنار هم و تولید واژه هایی با هجاهای سبک و سنگین است. هدف از این پژوهش مقایسه توالی های سایشی و انسدادی در مرز ترکیب در واژه های مرکب و مشتق- مرکب با خوشه آنها در واژگان بسیط است. همخوان های سایشی و انسدادی در خوشه و توالی با توجه به محل تولید و اندام های تولید فعال چه تفاوتی دارند؟ به منظور پاسخ به این پرسش 15446 واژه مرکب و مشتق- مرکب برای بررسی توالی و 14336 واژه بسیط برای بررسی خوشه از فرهنگ های فارسی جمع آوری شده و اطلاعات واج شناختی مربوط به هر واژه استخراج شده است. نتایج بررسی داده ها نشان می دهد:  الف) در خوشه های سایشی و انسدادی در واژه های بسیط، بسامدکلی خوشه با دو اندام تولید فعال حدود 25/5 برابر بیشتر از تولید با یک اندام فعال و در مرز ترکیب، بسامد کلی توالی های دو اندامی حدود  88/2 برابر بیشتر از تولید با یک اندام فعال است. ب) خوشه های دوانسدادی تنها از نوع متباین و توالی های دوانسدادی، از دو نوع متباین و هم محل تولید هستند. ج) تنها در خوشه های سایشی- انسدادی سه نوع خوشه هم محل تولید، همجوار و متباین دیده می شود، در مقابل در سه گروه از توالی ها هر سه نوع توالی متباین، هم محل تولید و همجوار دیده می شود. د) هر چه تعداد محل های تولید دیگر، میان دو عضو خوشه متباین افزایش یابد، بسامد تولید کاهش می یابد؛ چنین کاهش بسامدی تنها در توالی های متباین دو انسدادی و سایشی- انسدادی دیده می شود.
۴۹.

Cognitive Factors Affecting the Prevalence of SOV and SVO Word Orders(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۶, Issue ۲ (۲۰۱۹) 59-69
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۹۸
It is a typological observation in more than 90% of languages where the basic word order is either subject–verb–object (SVO) or subject–object–verb (SOV). Functional typologists believe that the prevalence of these two orders; in which the subject precedes the two other elements, and the verb and the object are contiguous is due to the functions of language in the real world. Hence, the two principles of subject salience and verb-object contiguity have been proposed. The typological explanations put forward for these two principles hold that transitive sentences of a language have come into existence as a result of the encoding of the prototypical transitive action scenario. In such a scenario, subject salience is a result of the fact that the transitive action scenario is started by the doer of the activity. Also, because of the tight causal relationship between the activity and its receiver, the linguistic counterparts of these two elements, too, tend to be contiguous. Since functional pressures can only be manifested in language through human cognition, the present paper looks at the cognitive processes involved in the cross-linguistic prevalence of the afore-mentioned word orders.
۵۱.

توصیف، تحلیل زبان شناختی و ارائه الگوی تولید و انتخاب خبر در حوزه های اجتماعی و ورزشی در چارچوب نظریه ایدئولوژیک وندایک (۲۰۰۶)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 279 - 311

کلید واژه ها: الگوی انتخاب و نگارش خبر حوزه های اجتماعی و ورزشی خبر ژانر خبری نظریه ایدئولوژی وندایک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۴۲۷
به رغم پژوهش های بسیاری که در حوزه خبر و ویژگی های زبان شناختی گفتمان رسانه ای انجام شده است، توجه به ژانرهای خبری و تفاوت هایی که در جزئیات زبان شناختی این انواع وجود دارد، مغفول مانده است. این ژانرها شامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کارگری، بین الملل، ورزشی و علمی هستند. در این پژوهش تلاش شده است حوزه های اجتماعی و ورزشی به لحاظ ویژگی های زبانشناختی با استفاده از نظریه ایدئولوژی وندایک (۲۰۰۶) مورد بررسی قرار گرفته و تفاوت های هر یک از آنها شناسایی، توصیف و تبیین شود و در نهایت الگویی برای انتخاب و نگارش خبر برای هر کدام از این آنها ارائه شود. دلیل انتخاب این دو حوزه پرمخاطب بودن آنها و اختلاف معنی دار میزان خطاهای زبان شناختی در اخبار این دو حوزه نسبت به سایر حوزه های خبری است. این پژوهش به روش میدانی انجام شده و داده های آن با استفاده از آزمون خی دو مورد تحلیل قرار گرفته است.ارزیابی کارایی الگوی ارائه شده نشان داد که این الگو به لحاظ زبان شناسی و نظریه های ارتباطی می تواند به عنوان مرجعی برای فعالان حوزه اجتماعی و ورزشی مورد استفاده قرار بگیرد و نتیجه ای که با استفاده از شم حرفه ای حاصل شده و برای دستیابی به آن، صرف چندین سال زمان نیاز است، در قالب الگویی منسجم و کارامد خلاصه شود تا به این ترتیب هم استفاده بهینه از نیروی انسانی محقق شده و هم الگوی واحد و یک دست برای مراجعه و استناد متخصصان هر حوزه معرفی شود.
۵۲.

از اندام واژه صورت تا حرف ربط(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۰

کلید واژه ها: دستوری شدگی واژه قاموسی تغییر معنایی تغییر مقوله ای اندام واژه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۷ تعداد دانلود : ۴۸۸
دستوری شدگی فرایندی است که که طی آن یک صورت واژگانی به یک عنصر دستوری تبدیل می شود. به کمک این فرایند، تغییرات معنایی یک تکواژ قاموسی در کنار برخی تغییرات مقوله ای و آوایی به عملکرد ساختاری در حوزه نحو می انجامد و سازه های واژگانی سابق برای بیان مفاهیم دستوری انتزاعی مانند زمان، وجه و نمود به خدمت گرفته می شود. از جمله منابع واژگانی هر زبانی، اندام واژه ها هستند که شبکه معنایی بزرگ و بسامد کاربردی فراوانی دارند. مشارکت این دسته از واحد های واژگانی آزاد در فرایند دستوری شدگی به وسیله پژوهشگران مختلفی گزارش و نشان داده شده است که برخی اندام واژه ها با حرکت در پیوستار دستوری شدگی و دور شدن از معنای مرکزی خود به حرف اضافه تبدیل شده اند. مقاله حاضر بر آن است در چارچوب عملکرد این فرایند به جست وجوی اندام واژه «صورت» و الگوی تغییرات این واحد قاموسی در نظام زبان فارسی بپردازد و بر این اساس صورت های بسیط، مشتق و مشتق مرکب اندام واژه صورت بیان شده در «فرهنگ کنایات سخن» انوری (1383) و فارس نت(1) را در راستای پاسخ به پرسش هایِ ذیل بررسی کرده است: 1- پیوستار تغییرات درباره دستوری شدن اندام واژه صورت چگونه است؟ 2) پیامد های معنایی، واژنحوی و مقوله ای دستوری شدن این اندام واژه چیست؟ کاوش در داده ها نشان داده که این واحد قاموسی نیز مانند دیگر اندام واژه ها در فرایند شرکت نموده و جلو رفته و پس از اشاره به اندام صورت (معنای مرکزی)، دچار بسط معنایی و تنزل پایگانی شده و در ساخت ها و نقش های جدیدی حضور یافته است. ایستگاه پایانی تغییرات این اندام واژه، عملکرد دستوری به مثابه حرف ربط مرکب ناهمپایه ساز برای بیان شرط و تقابل است. در جریان این تحولات از معنای مرکزی خود دور و دورتر شده تا جایی که در حالت حرف ربط مرکب، دیگر اثری از محتوای قاموسی اولیه و اشاره به اندام صورت نیست.
۵۳.

محدودیت های ناظر بر زایایی فعل های برگرفته از اسم و صفت در فارسی معیار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۰ 109 - 132

کلید واژه ها: محدودیت زایایی فعل های برگرفته از اسم فعل های برگرفته از صفت شفافیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۸۰
در این پژوهش قصد داریم محدودیت های ناظر برزایایی فعل های برگرفته از اسم و فعل های برگرفته از صفت در فارسی معیار را بررسی کنیم. همچنین به دنبال بررسی رابطه میان شفافیت و زایایی این الگوی ساخت فعل هستیم. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و جمع آوری داده ها به شیوه پیکره بنیاد است. بدین منظور، فهرستی مشتمل بر 90 فعل تبدیلی را از یک پیکره نوشتاری خودساخته 824000 واژه ای و پیکره گفتاری که از ضبط مکالمات روزمره گویشوران تهیه شده است، جمع آوری نمودیم. بسامد نمونه این افعال در پیکره نوشتاری 1700 و در پیکره گفتاری 775 است.بررسی ها نشان داد که در کاربرد پایه های مختوم به واکه برای ساخت این افعال محدودیت وجود دارد. همچنین اکثر واژه هایی که پایه ساخت این افعال قرار می گیرند، تک هجایی و تعداد محدودی نیز دوهجایی می باشند. در رابطه با محدودیت صرفی نیز از میان مقولات دستوری مختلف تنها مقوله اسم و صفت پایه ساختن افعال مورد نظر قرار می گیرند. محدودیت دیگر اینکه اسامی و صفات وندی، مرکب و مشتق پایه ساخت افعال مورد نظر قرار نمی گیرند. اما عاملی که بیش از همه ساخت افعال مورد بررسی ما را محدود می کند، عامل انسداد است که در این میان وجود افعال مرکب هم معنا مانع ساخت افعال بسیط متناظر می شود. به علاوه، در کنار محدودیت های ساختاری پیش گفته، محدودیت کاربردی نقش مهمی در عدم پذیرش واژه های ساخته شده با این الگو توسط گویشوران زبان ایفا می کند. در رابطه با ارتباط میان شفافیت و زایایی نیز دریافتیم که شفافیت و تیرگی تأثیری بر زایایی افعال مورد بررسی ندارد.  
۵۴.

تلفیق مفهومی: مطالعه موردی واژه «نطق» در قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن زمستان ۱۳۹۷ شماره ۷۶

کلید واژه ها: نطق معنا شناسی شناختی تلفیق مفهومی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۸ تعداد دانلود : ۵۳۹
  یکی از علوم کاربردی در پژوهش های قرآنی، بهره گیری از علم معنا شناسی در این پژوهش هاست. در این پژوهش تلاش بر این است که یکی از مصادیق قوه نطق در انسان یعنی مشتقات واژه «نطق» در قرآن بررسی شود. نکته ای که در زمینه کاربرد این واژه در زبان قرآن کریم مطرح می باشد، این است که مشتقات این واژه در زبان قرآن کریم برای اشاره به سخن گفتن غیرانسان نیز به کار رفته است و این در حالی است که زبان شناسان و واژه شناسان عرب کاربرد این واژه و مشتقات آن را ویژه انسان دانسته اند. نتایج به دست آمده از تحلیل داده ها در چارچوب نظریه تلفیق مفهومی مؤید این واقعیت است که کاربرد مشتقات «نطق» برای اشاره به سخن گفتن غیرانسان در زبان قرآن کریم به منظور تقریب ذهن بشر به حقایق غیرمادی با واسطه اشیا و پدیده های ملموس و عینی جهان مادی است. قرآن کریم برای بیان مفاهیم انتزاعی همچون روشن شدن حقایق بر انسان در روز قیامت، از تلفیق مفاهیم عینی و ملموس بهره برده است.
۵۵.

نقش راهبردهای نحوی در بازنمایی ایدئولوژی مترجمان فارسی درمتون ترجمه شده مکتوب سیاسی- اجتماعی با نگاه تحلیل گفتمان انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹

کلید واژه ها: زبان شناسی و مطالعات ترجمه تحلیل گفتمان انتقادی ایدئولوژی ساختارها و راهبردهای نحوی متون سیاسی - اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۵۶۶
ارتباط میان زبان شناسی، ترجمه و ایدئولوژی در دهه های اخیر نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. محققان بر این باورند که هم زبان مبدأ و هم زبان مقصد دربرگیرنده ایدئولوژی پنهان می باشند و بنابراین به نحوی بر انتخاب های زبانی مترجمان تأثیر می گذارند. بنابراین، می توان اذعان داشت که مترجمان بالقوه با مجهز بودن به راهبردها، واژگان و ساختارهایی خاص به منظور انعکاس ایدئولوژی مد نظر خود و نیز مدیریت راهبردی بر اذهان مخاطبان خود، ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه تغییراتی را در صورت های زبانی اعمال کنند. در این راستا در پژوهش حاضر سعی شده است که با بهره گرفتن از دستاوردهای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و الگوی نظری وندایک (2004) به کنکاش نقش راهبردها و ساختارهای نحوی، در چگونگی بازنمایی ایدئولوژی مترجمان فارسی پرداخته شود. بدین منظور این تحقیق در دو گام انجام شده است. در گام نخست، به بررسی گفتمان های انگلیسی سیاسی- اجتماعی مکتوب رسانه ای که در بازه زمانی سال های 2015-2014 در ارتباط با ایران مطرح شده پرداخته و سپس جهتِ یافتن تغییرات نحوی ایدئولوژیک اعمال شده، در صدد مقایسه آنها با ترجمه فارسی مترجمان تلاش شده است. در گام نهایی، درصد راهبردهای نحوی ایدئولوژیک، محاسبه و نمونه های مستخرج ترجمه های فارسی بر اساس مربع ایدئولوژیک وندایک مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج یافت شده به آشکارسازی نقش بسزای ساختارها و راهبردهای نحوی بکار بسته شده، به ویژه حذف و اضافه، در جهت بازنمایی ایدئولوژی مترجمان فارسی اشاره دارد.
۵۶.

عوامل نشانه شناختی مؤثر بر کیفیت فن بیان در زبان فارسی: تحلیلی شنونده محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم مهر و آبان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۳۹)

کلید واژه ها: فن بیان نشانه شناسی عوامل زبانی عوامل فرازبانی عوامل پیرازبانی عوامل پادگفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۸ تعداد دانلود : ۵۵۸
فن بیان مهارتی چندوجهی است که با برخی عوامل زبانی و غیرزبانی مرتبط است و از زبان عادی و روزمرة گویشوران که تنها برای ایجاد ارتباط به کار می رود، پیچیده تر است. در این مقاله، نگارندگان کوشیده اند با رویکردی شنونده محور، با دخیل دانستن 21 شاخص از عوامل زبانی، پیرازبانی، فرازبانی و پادگفتمانی، کیفیت گفتار و فن بیان ده سخنگوی فارسی زبان را ازدیدگاه صد شنوندة فارسی زبان ارزیابی کنند تا روشن شود که به نظر آن ها، کدام یک از عوامل نشانه شناختی مذکور بر کیفیت فن بیان سخنوران تأثیر بیشتری دارد. انتخاب این مؤلفه ها و شاخص های مؤثر بر فن بیان، از اصول و نظریه های گرایس (1975)، یول و برون (1989) و ادلوند و گاستافسون (2013) در چارچوب نشانه شناسی اِکو (1979) برگرفته شده است. پس از گردآوری 21 هزار پاسخ از نظرسنجی جامعة آماری، نتایج حاصل از آمار توصیفی و استنباطی نشان می دهد که پرسش نامه از سطح پایایی 89 درصد و اعتبار درونی 872/0 برخوردار است و به نظر شنوندگان فارسی زبان، ازبین چهار عامل بررسی شده، به ترتیب عامل های نشانه شناختی پیرازبانی و فرازبانی امتیاز بیشتری از دو عامل دیگر در نظرسنجی فن بیان ده سخنور فارسی زبان داشته اند. به سخن دیگر، شنوندگان تأثیر عوامل پیرازبانی و فرازبانی را در کیفیت فن بیان فرد سخنگو مؤثرتر از عوامل زبانی و پادگفتمانی می دانند. با توجه به معرفی و تعیین میزان و درصد مشخصه های مربوطه، امکان تعیین راهکارهای بهبود و تقویت عناصر تأثیرگذار در کیفیت فن بیان برای زبان فارسی وجود دارد.
۵۷.

بررسی گواه نمایی در زبان فارسی : رویکردی رده شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: زبان فارسی گواه نمایی گواه نمای مستقیم گواه نمای غیر مستقیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۸ تعداد دانلود : ۸۱۱
گواه نمایی به شیوه ی رمزگذاری زبان برای مشخص کردن منبع خبر ونیز عملکرد گوینده به منظور صحیح جلوه دادن سخنش اطلاق می گردد. آیخنوالد[1] (2004) از بررسی ساختهای گواه نما ی حدود 500 زبان دنیا مدلی ارائه داده است که در آن گواه نمایی در زبان ها از منظر ساختاری به دو صورت دستوری شامل وندها و واژه بستهای تصریفی و صورت غیردستوری شامل راهبردهای واژگانی و نحوی می باشد. وی گواه نمایی را از منظر معنایی بطور کلی شامل دو نوع مستقیم (دست اول) و غیرمستقیم (دست دوم یا چندم) می داند که از این لحاظ منبع اطلاعات به شش گروه حسی دیداری، حسی غیردیداری، استنباطی، حدسی، شایعه (شنیده) و نقل قول تقسیم می گردد. هدف از این تحقیق مشخص نمودن جایگاه گواه نمایی در زبان فارسی است. نتیجة این پژوهش مشخص نمود که زبان فارسی ازجمله زبان هایی است که از لحاظ ساختاری فاقد گواه نمای دستوری می باشند و همچون بیشتر زبان های هند و اروپایی دارای عناصر زبانی است که علاوه بر نقش و جایگاه اولیه ی خود در زبان نقش گواه نما را نیز ایفا می کنند. برخی از ساخت های گواه نما در زبان فارسی شامل مجهول های غیرشخصی، مقولات وجه نما، مشخصه های زمان و نمود، نقل قول و گزارش و نیز افعال حسی و ادراکی می باشند. این ساختارهای صوری در برگیرنده ی قالب های معنایی گواه نماهای مستقیم و غیرمستقیم و نیزدر برخی موارد مشخص کننده ی انواع منبع اطلاعات می باشند.
۵۸.

«رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم نگارانه در کاربردشناسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم بهمن و اسفند ۱۳۹۶ شماره ۶ (پیاپی ۴۱)

کلید واژه ها: آبرو رو وجهه نفی فردیت فرهنگ ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۰ تعداد دانلود : ۶۰۷
هدف از پژوهش حاضر بررسی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی و به کاوش درباره مفهوم «رو» و ارتباط آن با «آبرو» در جامعه ایرانیان فارسی زبان است. داده ها به شیوه قوم نگاری گفتار، یعنی از طریق بررسی کاربرد واژه «رو» و اصطلاح ها و باهم آیی های آن در گفت وگوهای روزمره، وبلاگ ها، فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی گردآوری و سپس در بافت کاربردی خود تحلیل معنایی و کاربردشناختی شده اند و در پرتو نظریه های غالب وجهه، تحلیل و بررسی شده اند. بررسی ها نشان می دهد وجهه در فرهنگ ایرانی دو بُعد دارد: یکی «آبرو» که انگاره عمومی و مثبت فرد و گروهی را که فرد عضو آن است، نشان می دهد و در آن بیش از همه بر به رسمیت شناخته شدن توانمندی ها، مهارت ها و شایستگی ها، شأن اجتماعی و تمایز بین دو قلمرو بیرون و درون تأکید می شود و دیگری، «رو»، که منِ خصوصی یا فردی است و آن بعد از انگاره فرد را نشان می دهد که منفی است و می بایست پنهان شود. نتایج همچنین نشان می دهند که از کاربردهای مهم «رو نشدن»، «پررویی» و «رودادن» سرکوب فردیت و ابراز وجود است که با عنوان هایی مثل شرم، حیا، فروتنی و شکسته نفسی در نظام توقعات و انتظارات اجتماعی ارزش اخلاقی مثبت محسوب می شوند. کاربردهای «رو» و «آبرو» با حفظ یا تهدید وجهه و قضاوت های ادب/بی ادبی در ارتباط اند، ولی نه آن گونه که در نظریه ادب براون و لوینسن (1987) پیش بینی شده است. این اصطلاح ها راهبردهای زبانی نیستند، بلکه ارزش های نظم اخلاقی هستند که ادب و بی ادبی بر مبنای آن ها سنجیده می شود و در هر موقعیت با راهبردهای مختلف بیان می شوند.
۵۹.

وجهه در فرهنگ ایرانی: بررسی قوم نگارانه مفهوم آبرو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷ 121-152
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۶ تعداد دانلود : ۵۳۱
پژوهش حاضر به بررسی قوم نگارانه مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی می پردازد. در همین راستا واژه «آبرو» و اصطلاح ها و باهم آیی های آن در بافت کاربردی خود بررسی شدند تا معنای آبرو از نظر مردم عادی و کاربردهای آن مشخص شود. نتایج نشان می دهد آبرو با پایبندی یا عدم پایبندی به هنجارهای نظم اخلاقی،یعنی نظام توقعات و انتظارات جامعه (گارفینکل، 1967) حفظ می شود یا می ریزد اما بیش از همه با توانمندی ها(شامل توان مالی، دارایی ها و مهارت ها)، شأن پنداشته افراد و حفظ تمایز بین دو حوزه بیرون (ظاهر) و درون(باطن)(بیمن، 1986) در ارتباط است. همچنین، نتایج نشان می دهند که آبرو آن گونه که در نظریه ساخت وجهه (آروندیل، 2006، 2009) بیان می شود، مفهومی رابطه ای است که در درون تعامل ساخته و داد و ستد می شود. آبروی گروه و شأن پنداشته مفاهیمی هستند که، در برخی موقعیت ها، افراد با آنها وارد تعامل می شوند اما در درون تعامل است که آبروی افراد و گروه یا گروه هایی که افراد آنها را نمایندگی می کنند از نو ساخته و بازتعریف می شود.
۶۰.

"انتخاب هدفمند متون ادبی , راهکاری برای بالا بردن درک دانش آموزان ابتدایی"(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۱
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۵۱۳
کتب آموزشی زبان فارسی در مقطع ابتدایی اساس شکل گیری چیدمان ادبی در ذهن کودکان می باشد , از این رو توجه به کارکرد نقشهای زبان و تحلیل و بررسی هنجارگریزی در القای مفاهیم می تواند مثمر ثمر واقع شود .در این پژوهش سعی شده که با الگوی یاکوبسن و لیچ به بررسی این موضوع پرداخته و تعیین شود در متونی که دانش آموزان  از آنها درک بیشتری داشته اند , تا چه حد از این ابزار استفاده شده و اولویت بندی استفاده از آنها به چه صورت بوده است. با توجه به حجم بالای مطالب ,  فقط از اشعار موجود در کتاب خوانداری پایه پنجم ابتدایی ارزشیابی به عمل آمد. جامعه آماری 100 نفر از دانش آموزان  پسر شهر تهران بودند . نتیجه اینپژوهش می تواند در بالا بردن کیفیت تالیف محتوای آموزشی خاص این رده سنی مفید واقع شود .نتیجه بررسی ها نشان داده که نقش ارجاعی و هنجارگریزی زمانی در شعری که بیشتر درک شده است , کاربرد زیادتری داشته است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان