سوینج مهدیخانلی

فرهنگ قلب تپنده ی هر ملت است که در نبض جاریِ زبان و گفتار نمایان شده، نوع نگرش مردمان جامعه به جهان هستی، باورها، سنت ها و رفتار اجتماعی شان را بازتاب داده و در بطن ادبیات شفاهی و در پی آن در ادبیات رسمی ملت ها ریشه می دواند. زبان و فرهنگ تار و پود در هم تنیده ی ساختار هر جامعه هستند که یکی بدون دیگری بی معنا است. از همین رو در ترجمه ی متون ملی فرهنگی به هیچ وجه نمی توان فرهنگ زبان مبدأ و مقصد را نادیده گرفت. پژوهش پیش رو بر اساس روش توصیفی تحلیلی، بررسی تطبیقی، بهره گیری از منابع کتابخانه ای و نمونه گیری از مثل ها، کنایه ها و ضرب المثل ها در متون و مطالعات مختلف و بر اساس دسته بندی واقعیت های فرهنگی از نقطه نظر ورشاگین کاستاماروف، زبانشناس های روس و طبقه بندی دابراوُلسکی، محقق روس در خصوص انواع ترجمه و معادل ضرب المثل ها به بررسی ترجمه ی عناصر ملی فرهنگی فارسی به روسی و بالعکس می پردازد. تعداد بسیار اندک پژوهش صورت گرفته در خصوص این موضوع، ضرورت انجام این تحقیق را قوت می بخشد، چرا که تا به حال پژوهش مستقلی در خصوص روش های ممکن در ترجمه ی عناصر ملی فرهنگی در زبان های روسی و فارسی انجام نشده است. نگارندگان تحقیق حاضر در جواب به این سؤال که آیا تنها یک روش و رویکرد برای ترجمه ی چنین متونی مورد استفاده قرار می گیرد یا خیر به بررسی این موضوع پرداخته و در بخش یافته ها با توجه به هدف نهفته در سؤال تحقیق به تحلیل نمونه ها و عناصر فرهنگی و چگونگی برگردان آن ها می پردازند. در نهایت، پیشنهادات، راهکارها و نیز روش های مختلف ترجمه ی عناصر ملی فرهنگی را در نتیجه گیری ارائه می دهند. نتایج بدست آمده، پیشنهاداتی را در خصوص ترجمه ی عناصر ملی فرهنگی در اختیار دانشجویان زبان روسی و در حقیقت مترجمان آینده می گذارد تا در هنگام ترجمه ی چنین متونی حساسیت، تأمل و دقت بیشتری داشته باشند.

در این پژوهش برمبنای نظریه دو زبان شناس برجسته روس ل. و. شِربا و ل. آ. نُویکُف، هشت عبارت و اصطلاح رایج در زبان های فارسی و روسی در پرتو تفاوت ها و شباهت های فرهنگی بررسی می شود. هدف پژوهش این است که دانشجویان روسی آموز عبارت ها و اصطلاحات روسی را با عبارت ها و اصطلاحات فارسی از لحاظ فرهنگی مقایسه و آنها را درست به کار برند. نتایج پژوهش نشان می دهد، اگرچه معادل هایی برای عبارت ها و اصطلاحات در فرهنگ فارسی و روسی نوشته می شود، اما به کارگیری آنها در فرهنگ هر دو زبان باتوجه به موقعیت زمانی، شاخص های فرهنگی و آداب گفتار همیشه یکسان نیست و گاهی تفاوت های مفهومی نیز ایجاد می شود که این موضوع ناشی از تفاوت های فرهنگی در هر دو زبان تلقی می گردد. بنابراین در آموزش زبان روسی به فارسی زبانان باید به بُعد کاربردی آنها توجه شود.

ضرب المثل ها از اجزا مهم ساختار زبانی به شمار می روند. در ایجاد ارتباط بین یکدیگر اکثریت مردم در کلام خود از ضرب المثل ها بسیار استفاده می کنند. نقش ضرب المثل ها در گفتار بسیار محسوس می باشد. استفاده از ضرب المثل هایی مانند گربه را دم حجله کشتن، دمق بودن و غیره سبک گفتار را محاوره ای می کند. فراگیری چنین ضرب المثل هایی و استفاده بجا از آنها گفتار ما را دقیق، زیبا و زنده جلوه می دهد. هر قدردر گفتار از تمثیل و اصطلاح استفاده شده باشد، به همان نسبت تاثیر بیشتری را بر روی شنونده خواهد گذاشت. استفاده به موقع از ضرب المثل ها نه تنها گفتار شفاهی ما را، بلکه آثار ادبی را نیز زینت می بخشد. در این مقاله سعی شده است نقش ضرب المثل ها را در آموزش زبان روسی به زبان آموزان ایرانی در مرحله مقدماتی مورد بررسی قرار دهیم. در هنگام یادگیری ضرب المثل ها بر ذخیره لغوی زبان آموز نیز افزوده می شود. این مسئله برای زبان آموز ایرانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زبان آموزان باید با حداقل میزان ضرب المثل ها آشنا باشند تا کلام روسی را درک کرده و بتوانند آثار ادبی روسی را بخوانند. از آنها در گفتار، زبان محاوره، در داستان ها و همچنین در تعریف و تجریه تحلیل متون صحیح استفاده نمایند. در مقاله حاضر سعی شده است به منظور یادگیری سریع ضرب المثل ها در دوره مقدماتی (منظور از دوره مقدماتی دو سال اول آموزش زبان روسی در دانشگاه می باشد) بیشتر بر ضرب المثل های پر کاربرد تکیه شود