رضا روشنی

هدف: در جنگ های ترکیبی، لجستیک نقش اساسی و کلیدی در ارتقاء آمادگی رزمی و برتری عملیاتی نیروها در میدان نبرد دارد. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر، بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقاء آمادگی لجستیکی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جنگ های ترکیبی آینده است.روش: پژوهش حاضر با توجه به اینکه به دنبال مفهوم سازی و تکمیل مبانی نظری پدیده موردمطالعه است، از حیث هدف اکتشافی بوده و از حیث روش شناسی، کیفی  با روش فرا ترکیب می باشد. جامعه آماری پژوهش نیز متشکل از مطالعات کیفی معتبر در حوزه آمادگی لجستیک نظامی از سال 2010 تا 2022 میلادی می باشد.یافته ها: بر اساس تجزیه وتحلیل داده ها، تعداد 5 مؤلفه شامل بسیج منابع یکپارچه، خبرگی در طرح ریزی عملیاتی، پایداری زنجیره تأمین، آمادگی ذهنی و چابکی عملیاتی به عنوان عوامل مؤثر بر ارتقاء آمادگی لجستیکی آجا در جنگ های ترکیبی آینده استخراج گردید.نتیجه گیری: در جنگ های ترکیبی، آمادگی لجستیکی از طریق برنامه ریزی هدفمند منابع و امکانات لجستیکی و ایجاد سیستم لجستیک ترکیبی مبتنی بر ملاحظات و شاخص های جنگ ترکیبی ازجمله ارتقاء آمادگی ذهنی سرمایه انسانی، یکپارچگی، سرعت عمل، انعطاف پذیری و ایمنی در عملیات، قابل دستیابی است. بنابراین برای جنگ های آینده، آمادگی لجستیک نظامی نیازمند تحول پارادایمی و عبور از تفکر فرماندهی لجستیک کلاسیک به لجستیک ترکیبی است.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارای ظرفیت های بسیار ارزشمندی نظیر زمین، آب، تجهیزات و نیروی انسانی بوده که در صورت توجه به این ظرفیت ها نتایج مطلوبی نصیب مجموعه نیرو خواهد شد. ازاین رو تحقیق حاضر با هدف تبیین چگونگی بهره برداری از ظرفیت های اقتصادی موجود با احداث حوضچه های پرورش آبزیان در اراضی پایگاه دریایی خرمشهر انجام شده است. روش این تحقیق توصیفی با رویکرد آمیخته و جامعه موردمطالعه به تعداد 125 نفر و تعداد 68 نفر به عنوان حجم نمونه انجام شده است. نتایج حاصله گویای این است که مهم ترین منبع جهت به کارگیری و تأمین نیروی انسانی " استفاده از کارکنان بازنشسته با مهارت و تخصص (شیلات) با ضریب تغییرات 0.183 (زیاد و خیلی زیاد)، میانگین 32/4 و اولویت اول" می باشند. از دیدگاه جامعه ی نمونه مهم ترین منبع جهت تأمین تجهیزات و تأسیسات " خرید و استفاده از تجهیزات به روز و نوین با ضریب تغییرات 0.114 (زیاد و خیلی زیاد)، میانگین 59/4 و اولویت اول" و در پایان نیز مهم ترین منبع جهت تأمین اعتبار و سرمایه " تأسیس و ایجاد شرکت تعاونی با عضویت کارکنان داوطلب جهت تأمین منابع مالی موردنیاز با ضریب تغییرات 0.139 (زیاد و خیلی زیاد)، میانگین 56/4 و اولویت اول" می باشند.

راهبرد در مباحث مدیریتی در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و بویژه نظامی، کاربرد بسیار متداولی دارد و به عنوان یکی از عناصر مهم مرتبط با مدیریت مطرح بوده و اساس تصمیم گیری های مدیریتی محسوب می شود، به طوری که نمی توان آن را جدای از مدیریت پنداشت، چه بسا مدیریت موفق، اغلب حاصل تدوین راهبردهای مناسب است.  هدف اصلی تحقیق، تدوین راهبردهای لجستیک (آماد و پشتیبانی) عملیات مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی توسعه ای و روش توصیفی با رویکرد تحلیلی است. حجم نمونه 86 نفر و روش گردآوری اطلاعات، میدانی و کتابخانه ای است. برای تکمیل تحقیق از پرسشنامه ای با 133 سؤال استفاده شد. بر همین اساس از تعداد 133 عاملی که برای تدوین راهبردهای لجستیک عملیات مشترک آجا شناسایی و تثبیت گردید، تعداد 33 عامل ضعف، 22 عامل قوت، 21 عامل فرصت و 57 عامل تهدید در قالب 9 مؤلفه محیط داخلی و خارجی، تشخیص داده شدند. در پایان، راهبردها با استفاده از تکنیک SWOT تدوین و نسبت به تعیین اولویت بندی آن ها با استفاده از روش Tapsis اقدام گردید. با تجزیه و تحلیل و تعیین موقعیت راهبردی سازمان و تحلیل شکاف، آجا در وضعیت تدافعی معطوف به تهدید قرار دارد. لذا نسبت به  تدوین تعداد 14 راهبرد و ارائه پیشنهادهایی در راستای حرکت از موقعیت موجود به موقعیت تهاجمی مطلوب اقدام شد.

با پیشرفت فنّاوری مفهوم لجستیک تغییرات گسترده ای را تجربه کرد. لجستیک سنتی به دلایلی همچون اندازه گیری عملکرد ضعیف و سنتی، عدم به کارگیری مطلوب از فناوری اطلاعات و...دیگر جوابگوی نیازمندی مشتریان نبود بنابراین به سمت یکپارچگی کارکردها و فرآیندها پیش رفت. با افزایش حوزه مأموریت نیروی دریایی، مدت زمان مأموریت دریانوردی نیز افزایش یافت، لیکن تغییری در نحوه پشتیبانی از یگان های شناور سطحی حاصل نشد. از مشکلات عمده تدارکات فعلی، زمان بر بودن آماده سازی یگان های شناور جهت اعزام به مأموریت برون مرزی می باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و با رویکرد آمیخته تدوین گردیده و به منظور تبیین الزامات پیاده سازی سامانه تدارکات یکپارچه در مأموریت های برون مرزی ندا جا انجام شده است. جامعه آماری شامل 145 نفر از کلیه صاحب نظران حوزه تدارکات که سابقه خدمت در یگان شناور را داشته و حداقل مدرک کارشناسی و 20 سال سابقه خدمت دارند. از مصاحبه، پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای به عنوان ابزار جمع آوری داده ها استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که به منظور یکپارچه سازی تدارکات یگان های شناور، بایستی موانع یکپارچه سازی حذف و اصل لجستیک یکپارچه در تمام یا بخش های اصلی آن رعایت گردد که عبارت اند از؛ اصلاح ساختار سازمانی تدارکات از وظیفه ای به فرآیند گرایی، تعریف دقیق کلیه اجزاء تدارکات، حذف اجزاء و فعالیت های تکراری، همگرایی در اهداف توسط سطوح مدیریت راهبردی، ایجاد تعامل مؤثر بین کلیه اجزاء، دسترسی کلیه اجزاء به آنچه از مواد و اطلاعات نیاز دارند، ایجاد بانک اطلاعاتی جامع، درک محدودیت های سایر اجزاء، هماهنگی کامل بین جریان اطلاعات و مواد در طول زنجیره تدارکات و کلیه اطلاعات موجود در بخش های مختلف سازمان دارای یک قالب مشخص باشند.

تاب آوری (سازمانی) مفهوم جدید و رو به رشدی در تحقیقات مدیریتی است که تمرکزش بر حفظ حیات سازمان در زمان تغییرات و اختلالات پیش بینی نشده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تاب آوری سرمایه انسانی سامانه آماد و پشتیبانی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ به بررسی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های تاب آوری سرمایه انسانی از دیدگاه خبرگان در این سامانه پرداخته است. پژوهش از نظر نتیجه، توسعه ای، ازنظر اهداف، کاربردی و روش اجرای آن توصیفی بوده است. جامعه آماری شامل 147 نفر از فرماندهان و مدیران با حداقل 20 سال خدمت، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی به بالا که شناخت کاملی از ساختار و اهداف این سامانه داشتند می باشد که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نم ونه به تعداد 106 نفر انتخاب شدند. ابزار سنجش، علاوه بر مطالعه اسناد و مدارک و مصاحبه خبرگی، شامل یک پرسش نامه 15 سؤالی پژوهشگر ساخته مبتنی بر طیف لیکرت بود که با بهره گیری از روش محاسبه شاخص نسبت روایی محتوایی (ضریب لاوشه)، هر یک از ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها، پالایش و تعداد 10 سؤال آن تأیید و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ 87/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده های کمی با نرم افزار اس.پی.اس.اس و تحلیل اطلاعات و مصاحبه ها با دسته بندی، پردازش و قضاوت کیفی انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل آمیخته پژوهش نشان داد که به ترتیب اهمیت عوامل: انعطاف پذیری و انطباق پذیری کارکنان، آموزش کارکنان و سپس انگیزش کارکنان، در تاب آوری سرمایه انسانی سامانه آماد و پشتیبانی نزاجا نقش دارند.

سامانه مکانیزه لجستیک نهاجا یکی از سامانه های مهم و تأثیرگذار در پشتیبانی از پایگاه های هوایی و مراکز تعمیری نهاجا است که نقش بسزایی در عملیاتی نگه داشتن هواپیماها، وسایل زمینی و تجهیزات فرودگاهی در سطح نهاجا ایفا می کند؛ بنابراین هدف این پژوهش تبیین آسیب پذیری های فناورانه سامانه مکانیزه لجستیک نهاجا در برابر تهدیدات آینده و ارائه راهکارهای مناسب است. نوع پژوهش کاربردی، روش اجرای آن توصیفی و رویکرد آن آمیخته است. جامعه آماری در این تحقیق 70 نفر به صورت تمام شمار شامل کارشناسان و مدیران آگاه به موضوع، طی سال های 1397-1396 در سطح ستاد نهاجا و شهر تهران است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن به رؤیت صاحب نظران، اساتید محترم راهنما و مشاور رسیده و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 858/0 استخراج شد. با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی داده های به دست آمده تجزیه وتحلیل شد و نتایج نشان داد که آسیب پذیری ها شامل؛ عدم پایداری شبکه ارتباطی با پایگاه های هوایی، عدم پیش بینی شبکه ارتباط رادیویی سیار، نداشتن سایت پشتیبان، آسیب پذیری در برابر بمب های الکترومغناطیسی و گرافیتی دشمن و ضعف تأسیساتی و امنیتی به دلیل عدم مقاوم سازی تأسیسات سرویس دهنده مرکزی هستند.

این پژوهش با هدف شناسایی و تعیین الزامات نحوه اداره و مدیریت مرزهای سیاسی میان ایران و ترکیه و تاثیر آن بر امنیت ملّی تدوین گردیده است. این تحقیق از لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده که و به روش آمیخته (ترکیبی) انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات شامل: مطالعات کتابخانه ای که به روش فیش برداری انجام و همچنین از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه جهت آزمون فرضیه پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل صاحب نظران و اساتید و دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا؛ که به روش نمونه گیری هدفمند به تعداد 46 نفر انتخاب گردیده اند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، در بخش کیفی تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای و در بخش کمّی جهت آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون T تحت نرم افزار SPSS استفاده شده است. مهمترین یافته های پژوهش شناسایی و تعیین الزامات نحوه اداره مرز میان ایران و ترکیه شامل: عوامل سیاسی؛ اقتصادیی؛ اجتماعی - فرهنگی و زیست محیطی و همچنین امنیتی - نظامی می باشد. آزمون فرضیه پژوهش دال بر این واقعیت است که الزامات نحوه اداره مرزهای سیاسی میان ایران و ترکیه بر امنیت ملّی کشور به میزان تاثیر زیادی دارد.

در راستای اهمیت نظام ارزشیابی و تضمین کیفیت درآموزشعالی، این پژوهش باهدف آسیب شناسی این سامانه در دانشگاه افسری امام علی (ع)درسه سازه اعضای هیئت علمی، دانشجویان و مدیریت برنامه ریزی انجام شده است. روش تحقیق، مطالعه موردی و توصیفی است که با رویکرد ترکیبی انجام شده است. در این پژوهش نظام ارزشیابی و تضمین کیفیت، اسناد و مدارک و آسیب های مرتبط با آن جامعه موردمطالعه است. جامعه آماری شامل کلیه خبرگان و صاحب نظران در سطح دانشگاه افسری است که دارای سابقه خدمت قابل قبول (15 سال)، حداقل 5 سال خدمت مستمر در دانشگاه، سابقه داشتن مسئولیت های آموزشی و معروفیت به صاحب نظر بودن در دانشگاه افسری هستند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 50 نفر تعیین شد. تعداد 74 مورد از آسیب های این سامانه از طریق مصاحبه اکتشافی با خبرگان در جامعه هدف و بررسی اسناد و مدارک مرتبط به صورت موضوعی شناسایی شد. آسیب های به دست آمده در قالب گویه های پرسشنامه ی محقق - ساخته تنظیم و به جامعه نمونه ارائه شد. آزمون مدل اندازه گیری (تحلیل تائیدی) به منظور بررسی اعتبار افتراقی گویه های پرسشنامه با نرم افزار ایموس انجام شد و گویه هایی که دارای بار عاملی کمتر از 1 بودند از مدل حذف شدند. در پایان، در مقوله اعضای هیئت علمی 19 آسیب، مقوله مدیریت برنامه ریزی آموزشی 21 و مقوله دانشجویان نیز 19 آسیب شناسایی شد.

با توجه به اهمیت رشد اقتصادی در عصر حاضر، این پژوهش به دنبال مطالعه راه کارهای افزایش رشد اقتصادی ج.ا.ایران از طریق دریا بوده و درصدد است، تأثیرات احیای راه ابریشم دریایی بر رشد اقتصادی ج.ا.ایران را بررسی کند. جاده ابریشم یا راه ابریشم، راهی کاروان رو که از دوران باستان در دو قاره آسیا و اروپا از چین تا مدیترانه مورد بهره برداری تجارتی، زیارتی و سیاحتی بوده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر با توجه به اهمیت و فرصت های فراوان راه ابریشم دریایی برای ج.ا.ایران، به دنبال بررسی و تحلیل تأثیر این راه بر رشد اقتصادی ج.ا.ایران و پاسخ گویی به این سؤال کلیدی است: «چگونه راه ابریشم دریایی می تواند تراز تجاری ج.ا.ایران را مثبت نماید؟ در پاسخ به این سؤال کلیدی این فرضیه مورد آزمون قرارگرفته است که راه ابریشم دریایی از طریق افزایش مناسبات ج.ا.ایران با کشورهای آسیای جنوب غربی و اروپا، وابستگی آن ها را به ج.ا.ایران افزایش داده و موجب مثبت شدن تراز تجاری ج.ا.ایران می شود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون آماری کای دو استفاده شده است. یافته های پژوهش که بر اساس نظریه گسل های ژئواستراتژیک فعال در جهان (حافظ نیا) صورت گرفته، حاکی از آن است که احیای راه ابریشم دریایی سبب افزایش و تحکیم مناسبات ج.ا.ایران با کشورهای آسیای جنوب غربی و اروپا می شود و وابستگی آن ها را به ایران افزایش داده و همین امر باعث افزایش سطح همکاری های اقتصادی این کشورها با ایران شده و درمجموع مثبت شدن تراز تجاری ایران را در پی خواهد داشت.

در این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی با رویکرد آمیخته، ساختار جدید آماد و پشتیبانی یگان های واکنش سریع در نزاجا مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل فرماندهان و مسئولین حوزه آماد و پشتیبانی در سطح نیروی زمینی، فرماندهان یگان ها و روسای رکن چهارم  یگان های مذکور به تعداد 300 نفر، و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 168 نفر تعیین گردیده است. یافته های تحقیق مشخص نمود سامانه فعلی اگرچه تاکنون جوابگوی نیازها بوده، اما متناسب با تغییرات و تهدیدات آینده لازم است از پویایی، تحرک و چالاکی بیشتری برخوردارگردد. چون گردان های مانوری یگان های واکنش سریع بصورت مجزا و خودکافی عمل می کنند، لذا نباید کاملا متکی به گردان پشتیبانی تیپ بوده و باید از نظر تعمیرات قادر باشند تعمیرات رده 2 را  انجام دهند. همچنین  بنه رزمی و صحرایی گردان های مانوری باید توانایی تدارکات یگان را در صورت قطع خطوط آمادی و تدارکاتی را داشته و بتوانند بصورت مجزا از تیپ اقدام نمایند.

نگهداری و تعمیر تجهیزات در تیپ های مستقل نزاجا از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به گونه ای که اجرای صحیح آن بیش از هر چیز در آمادگی تجهیزاتی و به دنبال آن افزایش توان رزمی تیپ های زرهی مؤثر می باشد. هدف این پژوهش تبیین ارتقاء نگهداری و تعمیر تانک تی 72 اس در تیپ های مستقل زرهی نزاجا می باشد. نوع پژوهش کاربردی و روش انجام آن توصیفی با رویکرد آمیخته می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل مسئولین و کارکنان فنی در نگهداری و تعمیر ادوات و تجهیزات تیپ های مستقل زرهی نزاجا می باشد. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته تحت عناوین نیروی انسانی و تجهیزات صورت پذیرفته است. جهت بررسی رابطه موجود میان متغیر مستقل و متغیر تابع از آزمون ضریب همبستگی خی دو استفاده شده است. در سطح معنی داری پنج درصد، صحت فرضیه های پژوهش مورد تأیید قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد مؤلفه نیروی انسانی بیشترین تأثیر را بر ارتقاء نگهداری و تعمیر تانک تی 72 اس دارد.

جنگ ها به عنوان رخدادهای ژئوپلیتیکی حاصل از تقابل نیروهای متخاصم در قلمروی خاص می باشند. در بسیاری از موارد آنچه به عنوان دلیل آغاز یا استمرار جنگ بیان می شود در واقع بازنمایی مبتنی بر اهداف و منافع بازیگران آن است؛ در حالیکه اهداف بازیگران و منافع آنان متأثر از بنیادها و رقابت های ژئوپلیتیکی در سطح منطقه ای یا جهانی است. جنگ سوریه نیز که از آن به عنوان جنگی ترکیبی یاد می کنند، حاصل تقابل ژئوپلیتیکی بازیگران متعدد آن است. لذا این پژوهش کاربردی، با هدف شناسایی و اولویت بندی کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک مؤثر در شکل گیری و تداوم جنگ ترکیبی سوریه، به روش تحقیق آمیخته مبتنی برطرح پژوهشی کرسول تهیه و تدوین گردید؛ در همین راستا با مصاحبه با نخبگان و انجام مطالعات کتابخانه ای کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک سوریه را شناسایی شد. در قسمت کیفی با استفاده از ابزار مصاحبه با تعداد 10 تن از اساتید رشته جغرافیای سیاسی مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام و سپس با توجه به نتایج حاصل از مصاحبه در خصوص ساختن پرسشنامه تاپسیس و بین 35 تن از دانش آموختگان مقاطع دکتری علوم استراتژیک یا عملیات مرکب و مشترک توزیع شد. یافته های پژوهش شامل است 9 کُد و ژنوم ژئوپلیتیک است که به شرح زیر اولویت بندی و درجه اهمیت آنان در خصوص شکل گیری و استمرار جنگ ترکیبی سوریه مشخص گردیده است: رقابت بازیگران فرامنطقه ای؛ داعش؛ رقابت بازیگران منطقه ای؛ قطب بندی ژئوپلیتیکی؛ اهمیت ژئوپلیتیک سوریه؛ بازیکران داخلی؛ دولت سوریه؛ جمعیت نامتجانس و واگرا و چالش های ژئوپلیتیکی سوریه با همسایگانش.

هر چند واژه آماد و پشتیبانی در سده های اخیر مصطلح شده، ولی بررسی ها نشان می دهدکه اجرای کارکردهای آماد و پشتیبانی ریشه در عمر بشر دارد. آماد و پشتیبانی ابزارهای تبدیل منابع ملی به قدرت نظامی را فراهم می سازد و نیروی انسانی، منابع طبیعی و ظرفیت های اقتصادی را به تسلیحات، تجهیزات، مهمات و اقلام مورد نیاز انفرادی و گروهی نیروهای نظا می تبدیل می کند. هر چه یک نظام آماد و پشتیبانی،  بزرگ تر و پیچیده تر می شود، اهمیت و ابعاد مدیریتی آن نیز بیشتر روشن می گردد. هدایت آماد و پشتیبانی بزرگ و پیچیده، به مدیری با هوش و قوی نیاز دارد. مدیریت آماد و پشتیبانی باید توانایی شناخت عوامل تغییر در آماد و پشتیبانی و آنگاه توانایی ارائه و عملیاتی کردن اقدامات جهت اثر بخش کردن و در نتیجه، پاسخ گویی سریع به نیازها را داشته باشد. در این مقاله سعی شده علاوه بر تعاریف و مفهوم آماد و پشتیبانی به محیط، اجزا و فرآیندهای آماد و پشتیبانی در نظام دفاعی پرداخته شده و مقایسه کوتاهی در خصوص آماد و پشتیبانی در سازمان های نظامی و غیرنظامی مطرح و بررسی گردد.