مسعود مصدق

هدف: پژوهش حاضر که باهدف تبیین و شناسایی پیشران های اقتصاد سیاسی اثرگذار بر قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران انجام گردیده است. روش شناسی: این تحقیق ازلحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی است. برای شناسایی پیشران های اقتصاد سیاسی از اسناد و مدارک بالادستی و منابع کتابخانه ای استفاده شده است. تجزیه وتحلیل داده های کیفی مبتنی بر روش تحلیل مضمون (نرم افزار اطلس تی. آی)، انجام که به شناسایی بیش از 270 مضمون پایه منجر گردیده است. یافته ها: مضامین پایه پس از ترکیب و تلخیص به 64 مضمون محوری تقلیل و درنهایت 14 مقوله اصلی به عنوان پیشران های کلیدی استخراج شده است. نتیجه گیری: نتایج و یافته های تحقیق نشان می دهد، اقتصاد سیاسی داخلی از اثرگذاری بیشتری بر قدرت نظامی ایران برخوردار است. ترتیب توالی اثرگذاری پیشران ها عبارت است از: جغرافیا و منابع استراتژیک، دولت رانتیر، مجتمع های نظامی- صنعتی، ارکان قدرت سیاسی، روابط و مناسبات خارجی، استراتژی ژئوپلیتیکی، نظم وستفالی، شوک های نفتی، نظم آنارشیک، تجارت خارجی، دیپلماسی دفاعی، نظم لیبرال، جهانی شدن و تحریم های بین المللی. همچنین ابعاد قدرت نظامی متأثر از اقتصاد سیاسی به ترتیب اولویت عبارت اند از: هزینه های نظامی، تجهیزات و فناوری، دیپلماسی دفاعی، نیروی انسانی، فرماندهی و مدیریت و ساختار سازمانی.

تقسیمات کشوری از جمله مهم ترین مباحث مطرح در هر کشور است که نقش مهمی در اداره سرزمین برعهده دارد، و باید به نحو مطلوبی صورت گیرد تا بتواند به وظایف خود که تأمین امنیت کشور، اداره مطلوب فضا و کسب رضایت ساکنان سرزمین است دست یابد. لذا بدین منظور باید آسیب ها و ضعف هایی که در تقسیمات کشوری وجود دارد به درستی مورد شناسایی قرار گرفته و در رفع و تبدیل کردن آن ها به فرصت سعی و تلاش لازم انجام گیرد. به همین دلیل پژوهش حاضر به منظور شناسایی آسیب هایی که در نظام تقسیمات کشوری ایران از منظر سیاسی و امنیتی وجود دارد انجام شده است؛ روش تحقیق این پژوهش به دو صورت کمی و کیفی انجام گرفته است. بدین صورت که ابتدا با مطالعه ادبیات پژوهش، آسیب های موجود در تقسیمات کشوری شناسایی شده و سپس با استفاده از پرسشنامه و تحلیل توسط نرم افزار SPSS و آزمون T Test مورد سنجش توسط صاحب نظران قرار گرفته است تا به عنوان آسیب مورد تائید یا رد آنان قرار گیرد. براساس یافته های تحقیق آسیب ها و ضعف های تقسیمات کشوری ایران در سه بُعد جغرافیایی، سیاسی اداری و امنیتی دسته بندی شد. پس از بررسی موارد مذکور مشخص شد همه آسیب های فوق الذکر به عنوان چالش و ضعف در تقسیمات کشوری مورد تائید صاحب نظران بوده است.

این پژوهش با هدف شناسایی و تعیین الزامات نحوه اداره و مدیریت مرزهای سیاسی میان ایران و ترکیه و تاثیر آن بر امنیت ملّی تدوین گردیده است. این تحقیق از لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده که و به روش آمیخته (ترکیبی) انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات شامل: مطالعات کتابخانه ای که به روش فیش برداری انجام و همچنین از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه جهت آزمون فرضیه پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل صاحب نظران و اساتید و دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا؛ که به روش نمونه گیری هدفمند به تعداد 46 نفر انتخاب گردیده اند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، در بخش کیفی تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای و در بخش کمّی جهت آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون T تحت نرم افزار SPSS استفاده شده است. مهمترین یافته های پژوهش شناسایی و تعیین الزامات نحوه اداره مرز میان ایران و ترکیه شامل: عوامل سیاسی؛ اقتصادیی؛ اجتماعی - فرهنگی و زیست محیطی و همچنین امنیتی - نظامی می باشد. آزمون فرضیه پژوهش دال بر این واقعیت است که الزامات نحوه اداره مرزهای سیاسی میان ایران و ترکیه بر امنیت ملّی کشور به میزان تاثیر زیادی دارد.

اهداف جنگ شناختی تحول در نحوه نگرش انسان به محیط پیرامون هست و زمینه را برای انجام کاری خاص که به گستردگی کل کشور و تمام افراد جامعه اعم از نیروهای نظامی، غیرنظامی و حتی زنان و کودکان آن جامعه می باشد را مهیا می سازد. دشمنان فرا منطقه ای از سالیان قبل جنگ شناختی را در حوزه های مختلف از قبیل جنگ الکترونیک، جنگ سایبری و جنگ روانی، در فضای مجازی و حقیقی به شدت علیه ایران شروع نموده اند. با توجه به ضرورت به روز نگه داشتن ارتش جمهوری اسلامی ایران با علم و شیوه های نوین جنگ، در این پژوهش این سؤال اصلی مطرح است معماری سازمانی جنگ شناختی ارتش جمهوری اسلامی ایران چگونه باید باشد. جامعه آماری موردتحقیق کلیه معاونت ها، فرماندهان و مدیران و رؤسای آجا که در جایگاه شغلی ۱۸ به بالا قرار دارند است. دلیل توجیهی گزینش این گروه از طبقات شغلی بدین لحاظ است که افراد آن به جهت موقعیت شغلی (سابقه و تجربه) از بهره برداران این علوم در حیطه مسئولیت خود بوده و با شیوه های متنوع کنترل و نظارت (مدیریت مجموعه تحت امر) در ساختار کنونی آجا آشنایی کامل دارند. به همین منظور معماری سازمانی جنگ شناختی را در مجموعه به خوبی لمس می کنند. ازاین رو، پژوهشگران جامعه آماری را به دلیل محرمانه بودن آن، با یک ضریب خاص تعداد آن ها را حدوداً ۱۴۵ نفر در نظر گرفته اند و برابر فرمول کوکران جهت ۴۲ نفر پرسش نامه ارسال می شود. تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده های جمع آوری شده از طریق مصاحبه، پرسش نامه و اسناد و مدارک با استفاده از روش تجزیه وتحلیل آمیخته (کمی و کیفی) صورت پذیرفته است.

جنگ ها به عنوان رخدادهای ژئوپلیتیکی حاصل از تقابل نیروهای متخاصم در قلمروی خاص می باشند. در بسیاری از موارد آنچه به عنوان دلیل آغاز یا استمرار جنگ بیان می شود در واقع بازنمایی مبتنی بر اهداف و منافع بازیگران آن است؛ در حالیکه اهداف بازیگران و منافع آنان متأثر از بنیادها و رقابت های ژئوپلیتیکی در سطح منطقه ای یا جهانی است. جنگ سوریه نیز که از آن به عنوان جنگی ترکیبی یاد می کنند، حاصل تقابل ژئوپلیتیکی بازیگران متعدد آن است. لذا این پژوهش کاربردی، با هدف شناسایی و اولویت بندی کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک مؤثر در شکل گیری و تداوم جنگ ترکیبی سوریه، به روش تحقیق آمیخته مبتنی برطرح پژوهشی کرسول تهیه و تدوین گردید؛ در همین راستا با مصاحبه با نخبگان و انجام مطالعات کتابخانه ای کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک سوریه را شناسایی شد. در قسمت کیفی با استفاده از ابزار مصاحبه با تعداد 10 تن از اساتید رشته جغرافیای سیاسی مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام و سپس با توجه به نتایج حاصل از مصاحبه در خصوص ساختن پرسشنامه تاپسیس و بین 35 تن از دانش آموختگان مقاطع دکتری علوم استراتژیک یا عملیات مرکب و مشترک توزیع شد. یافته های پژوهش شامل است 9 کُد و ژنوم ژئوپلیتیک است که به شرح زیر اولویت بندی و درجه اهمیت آنان در خصوص شکل گیری و استمرار جنگ ترکیبی سوریه مشخص گردیده است: رقابت بازیگران فرامنطقه ای؛ داعش؛ رقابت بازیگران منطقه ای؛ قطب بندی ژئوپلیتیکی؛ اهمیت ژئوپلیتیک سوریه؛ بازیکران داخلی؛ دولت سوریه؛ جمعیت نامتجانس و واگرا و چالش های ژئوپلیتیکی سوریه با همسایگانش.

هدف از این پژوهش شناخت و ارزیابی (اولویت بندی) عوامل (ثابت و متغیر)، کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک ترکیه در تدوین چشم انداز سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران می باشد؛ لذا از حیث هدف کاربردی و به لحاظ نوع روش و ماهیت از انواع تحقیقات «توصیفی موردی یا ژرفانگر»است. جامعه آماری شامل اساتید و صاحب نظران دانشگاهی و نظامی آشنا به موضوع پژوهش شامل دو گروه از خبرگان (مصاحبه شوندگان به تعداد ده تن که به صورت کاملاً هدفمند انتخاب گردیده اند) و پاسخگویان به پرسشنامه (59 تن که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردیده اند)، بنابراین ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات پژوهش عبارت است از: مصاحبه، پرسشنامه محقق ساخت و مطالعات کتابخانه ای. روش تجزیه و تحلیل داده های کیفی، تحلیل محتوا و برای آزمون فرضیه های پژوهش از آمار توصیفی (محاسبه ضریب میانگین) وآمار استنباطی(مقایسه زوجی و رتبه بندی فریدمن) استفاده شده است. یافته های پژوهش دال بر شناسایی 77 عامل، کُد و ژنوم ژئوپلیتیک ترکیه موثر بر تدوین چشم انداره سیاست دفاعی ج.ا.ایران است که با توجه به کُدگذاری های انجام شده به 34 عامل تلخیص و تقلیل یافته اند. از مجموع این عوامل 9 عامل ثابت، 5 عامل متغیر، 20 کُد و ژنوم ژئوپلیتیک که مهمترین آن ها به ترتیب رتبه بندی فریدمن عبارتند از: عضویت ترکیه در ناتو و استقرار سپر موشکی در آن کشور، روابط و مناسبات ترکیه با ایالات متحده آمریکا، ساختار و قدرت ارتش ترکیه، موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواسترتژیک ترکیه، ساختار سیاسی قدرت، سیاست خارجی، نقش آفرینی نیابتی و روابط با رژیم صهیونیستی. همچنین با توجه به سایر یافته های پژوهش نقش و اثر کُدها و ژنوم های ژئوپلیتیک ترکیه در مقایسه با عوامل ژئوپلیتیک (ثابت و متغیر) بر تدوین سیاست دفاعی ج.ا.ایران به میزان قابل توجهی بیشتر است.