آموزش مهندسی ایران

 دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، با بازنگری در برنامه درسی، سرفصل جدیدی از دروس مهندسی شیمی از جمله مجموعه دروس ترمودینامیک را تدوین کرده است. این کار با هدف هماهنگی با روند فعلی آموزش مهندسی شیمی در سراسر جهان و پاسخگویی به انتظارات صنعت از فارغ التحصیلان مهندسی شیمی انجام گرفته است. بر اساس برنامه پیشنهادی پیشین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تمرکز بخشی از درس ترمودینامیک 2 بر چرخه های ترمودینامیکی بود. ناگزیر محتوای دروس پوشش کافی از برخی موارد مختص رشته مهندس شیمی از جمله انواع تعادلات فازی (تعادلات دیگر علاوه بر تعادل بخار- مایع) نداشت. در این مقاله به بیان گزیده ای از مطالب در خصوص محتوا و سرفصل مطالب دروس ترمودینامیک مهندسی شیمی، کتاب های مرجع رایج و روش های تدریس این درس در دانشگاه های منتخب دنیا پرداخته می شود. در نهایت محتوا و سرفصل پیشنهادی، به انضمام نکاتی در خصوص روش های یاددهی، رویکرد یادگیری فعال و منابع مناسب موجود برای مجموعه دروس ترمودینامیک، با هدف بهبود طراحی درس و آموزش ترمودینامیک مهندسی شیمی ارائه می گردد. هدف تحقیق حاضر بهبود محتوا و طرح درس و روش های آموزش مجموعه دروس ترمودینامیک مهندسی شیمی است.

در این مقاله، تجربه اجرای یک امتحان پایان نیمسال با روشی نوین در دانشکده فنی دانشگاه تهران با حضور 38 دانشجو به اشتراک گذاشته می شود. در این روش، دانشجویان در میانه امتحان به مدت ۵ دقیقه از کلاس خارج و با یکدیگر در مورد امتحان و سؤالات امتحان مشورت کردند. سپس با آرامش و کاهش اضطراب به جلسه امتحان بازگشتند و امتحان را به پایان رساندند. مقایسه نمرات امتحان با سال های گذشته نشان داد که متوسط نمرات، تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است. یک سال بعد از برگزاری این امتحان، تصمیم گرفته شد با دانشجویانی که درس را گذرانده بودند، در مورد سؤالات مختلف مصاحبه صورت گیرد. نتایج مصاحبه نشان داد که از نظر دانشجویان، تنش معمول امتحان به هیجان و انرژی مثبت در یادگیری تبدیل شده است و بعد از گذشت یک سال نیز بسیاری از نکات و سؤال های امتحان را به خاطر داشتند. استفاده از روش های سازگار با روحیه دانشجویان و یا روش های جدید برای کاهش بار روانی امتحانات می تواند موضوعی جالب برای پژوهش در آموزش مهندسی باشد و باعث افزایش اشتیاق دانشجویان به آموزش مطلوب در مهندسی گردد. روش نوآورانه مورد بحث در این تحقیق، اولین بار در جهان در چارچوب یک درس انجام شده است و می تواند بازخوردهای مثبت و منفی داشته باشد. امید است که پس از انتشار مقالات مرتبط به موضوع این ایده، پژوهشگران آموزش مهندسی بیشتر به این قبیل ایده های نوآورانه توجه کنند و آن را بهبود بخشند. این تحقیق همچنین می تواند پس از رفع مشکلات احتمالی، در سطح گسترده ای به کار گرفته شود و به کاهش فشار روانی دانشجویان ناشی از آزمون های پایان نیمسال و نیز ارتقای آموزش مهندسی کمک نماید.

 امروزه کاهش تقاضا در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات به عنوان یک مسئله جدی، مشکلاتی را برای کشورهای درحال توسعه از جمله ایران ایجاد کرده است. این در حالی است که متخصصان حوزه های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات نقش به سزایی در رشد و توسعه کشورها به عهده دارند. از این رو پژوهش حاضر به دنبال شناسایی راهکارهایی برای برون رفت از بحران کاهش تقاضا در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات در مقطع کارشناسی در نظام دانشگاهی ایران است. بر این اساس، از رویکرد آمیخته متوالی- اکتشافی استفاده شد. بدین صورت که در گام کیفی با تکیه بر روش مطالعه موردی، راهکارهای مؤثر برای برون رفت از بحران کاهش تقاضا در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات در نظام دانشگاهی ایران از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با ۱۵ نفر از خبرگان احصاء شد و متعاقب آن در گام کمی، برای اعتبارسنجی راهکارهای احصاءشده، از روش دلفی کلاسیک استفاده شد. بدین صورت که پرسش نامه ای بر اساس راهکارهای احصاءشده در گام کیفی، طراحی گردید و در بین ۱۳ نفر خبره، توزیع شد تا میزان اجماع آنها در مورد راهکارهای احصاءشده به دست آید. داده های گام کمی نیز با استفاده از روش های آماری، از قبیل ضریب هماهنگی کندال، میانه، میانگین و انحراف چارکی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های حاصل از دو گام کیفی و کمی نشان داد که خبرگان بر روی نُه راهکار مهم برای برون رفت از بحران کاهش تقاضا در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات در نظام دانشگاهی ایران، از قبیل ادغام دانشگاه های کم تقاضا و کوچک محلی با دانشگاه های بزرگ استانی، توجه جدی به سند آمایش آموزش عالی در ایجاد رشته، پذیرش دانشجو و جذب هیئت علمی، ایجاد و توسعه میان رشته ای ها، تعامل بیشتر دانشگاه با جامعه و صنایع محلی و استانی، توجه بیشتر به پژوهش های مسئله محور و کاربردی، پذیرش دانشجوی خارجی از کشورهای منطقه، توجه به ارتقای کیفیت، تحول در برنامه های درسی متناسب با نیازهای بازار کار و برگزاری دوره های آموزش آزاد و مجازی به اجماع رسیدند.

مطالعه حاضر با هدف تحلیل ساختار دانشی آموزش مهندسی ایران و با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی واژگان انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 673 مقاله منتشرشده در فصلنامه آموزش مهندسی ایران در بازه زمانی 1378 تا 1401 است. فرایند آماده سازی و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار راور پریمپ، یوسی آی نت، اکسل و اس پی اس اس انجام شد. یافته ها نشان داد که کلیدواژه های برنامه درسی، ارزیابی و آموزش عالی به ترتیب با 72، 53 و 45 تکرار بیشترین فراوانی را داشته اند. تحلیل خوشه ای نشان داد که ساختار دانشی فصلنامه آموزش مهندسی ایران، از هشت خوشه موضوعی تشکیل شده است که عبارتند از: آینده آموزش و آموزش آینده، ارتباط و تأثیر متقابل صنعت و دانشگاه، اخلاق مهندسی، آموزش الکترونیکی، فرایند یاددهی _ یادگیری، مسائل دانشجویی، بازنگری و تحول آموزشی و چالش های اثربخشی آموزشی شامل برنامه درسی، ارزیابی و تضمین کیفیت. نتایج نمودار راهبردی نشان داد که خوشه ششم شامل مسائل دانشجویی و خوشه هشتم، چالش های اثربخشی آموزشی شامل برنامه درسی، ارزیابی و تضمین کیفیت، در منطقه اول قرار گرفته اند و به بیانی دیگر، موضوعات مرکزی و توسعه یافته این حوزه هستند. خوشه های پنجم شامل فرایند یاددهی-یادگیری و هفتم، بازنگری و تحول آموزشی در منطقه دوم قرار گرفتند. این خوشه ها، خوشه های محوری نیستند امّا توسعه یافته هستند. خوشه های دوم شامل ارتباط و تأثیرات متقابل صنعت و دانشگاه و چهارم، آموزش الکترونیکی در قسمت سوم قرار می گیرند. خوشه های قسمت سوم به دلیل دارا بودن مرکزیت و تراکم پایین، از موضوعات حاشیه ای بودند و توجه اندکی را به خود جلب می کنند. همچنین خوشه اول شامل آینده آموزش و آموزش آینده و خوشه سوم، اخلاق مهندسی در منطقه چهارم قرار گرفتند که خوشه های محوری بودند اما توسعه یافته نیستند.

 یادگیری و انگیزش دانشجویان همواره از موضوعات مهم در آموزش عالی بوده اند و عوامل مؤثر بر آنها به شیوه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر روش تدریس بر انگیزش و یادگیری دانشجویان انجام شده است. تحقیق به صورت پیمایشی و در بین دانشجویان دانشگاه زنجان انجام شد. داده ها با استفاده از پرسش نامه به صورت حضوری و برخط جمع آوری شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS 22 و Smart PLS 3 استفاده شد. یافته ها نشان داد در کل، رابطه معناداری بین متغیرها وجود دارد ولی این همبستگی در دانشکده های علوم و کشاورزی معنادار نبود. همچنین روش تدریس تأثیر معناداری بر انگیزش و یادگیری دانشجویان داشت. به علاوه، انگیزش نقش میانجی را در رابطه بین روش تدریس و یادگیری دانشجویان ایفا می کرد. نتایج آزمون میانگین نشان داد که تفاوت معناداری در متغیرهای پژوهش در بین دانشجویان دختر و پسر وجود ندارد. به علاوه، مدل تحقیق در بین دانشجویان دانشکده های مهندسی با دانشکده های علوم انسانی و علوم، تنها در یک مسیر (تأثیر روش تدریس بر انگیزش) تفاوت معناداری داشت

پژوهش حاضر با هدف واکاوی تأثیر شایستگی های فردی و مالی بر شکل گیری قصد کارآفرینانه میانجی گری تئوری انگیزه حفاظتی انجام شد که از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده ها، از نوع تحقیقات پیمایشی به صورتی مقطعی به شمار می رود. جامعه آماری پژوهش شامل ۲۸۲ نفر از دانشجویان خارجی در حال تحصیل در دانشگاه تهران است که با نمونه نهایی با روش نمونه گیری هدفمند در دسترس به حجم ۱۸۳ نفر از آنها انتخاب شد. به منظور گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد و برای تعیین روایی آن از روایی صوری، تشخیصی و همگرا به روش تعیین شاخص میانگین واریانس استخراج شده استفاده گردید. به جهت سنجش پایایی ابزار تحقیق از روش آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شایستگی های فردی و مالی کارآفرینانه تأثیر مثبت و معناداری بر قصد کارآفرینانه از طریق میانجی انگیزش حفاظتی دارند ولی اثرگذاری آنها، به صورت مستقیم مورد تأیید واقع نشد. همچنین نتایج نشان داد که ارزیابی مقابله با قصد کارآفرینانه رابطه معنادار و مستقیمی دارد. با توجه به این که قصد کارآفرینی مرتبط به شایستگی های مالی و فردی کارآفرینی مربوط می شود، ارزیابی تهدید یا آسیب پذیری درک شده در برابر خطرات و همچنین پاداش مرتبط با رفتارها، حاکی از آن است که افراد می توانند به طور موفقیت آمیزی رفتارهای حفاظتی را انجام دهند.